Zaman tünelinde sıkışan görüntüler

Barış Pınarı Harekâtı’ndan rahatsızlık duyan terör destekçileri yine aynı şeyi yapıyor. Farklı bölgelerde ve yıllarda çekilen iç savaş fotoğraflarını, bu harekât sırasında olmuş gibi paylaşarak sosyal medyada algı oluşturmaya çalışıyor.

Bir video, bir fotoğraf farklı olaylara tekrar tekrar konu olabilir mi? Örneğin 2016’da İdlib’de Rusların hava saldırısı sonucu yüzü kanlar içinde kalmış bir çocuğun fotoğrafı daha kaç defa kullanılabilir? Bu fotoğrafı her defasında dolaşıma sokmanın, Barış Pınarı Harekatı’nda olmuş gibi göstermenin mantığı nedir?

Birçok alanda doğrulama yaparak internet kullanıcılarının doğru bilgiye ulaşmasını sağlamak için kurulan teyit.org sitesi önemli bir şey yaptı ve kara propaganda amaçlı internette yayılan yanlış bilgileri topladı, tek tek araştırarak tarihleriyle birlikte yayımladı. Barış Pınarı operasyonunun başlamasından itibaren, sosyal medyada birçok yanlış fotoğraf ve videonun dolaşıma girdiğini hatırlatan sitenin derlediği yalan haberlerden bazıları şöyle:

1) TSK tarafından vurulduğu iddia edilen aracı gösteren bir video. Harekât 10 Ekim 2019’da başladı ama paylaşılan görüntülerin orijinali 4 Mart 2019’da yayınlandı. Yani görüntüler harekattan aylar önce Suriye ordusuna ait bir konvoya yapılan saldırıdan.

2) Paylaşılan bir başka videonun Barış Pınarı Harekâtı kapsamında Suriye’de Türkiye tarafından yapılan bombardımanı gösterdiği iddia edildi. Ancak videonun aylar önce 8 Temmuz 2019’da Rusya’nın Suriye’de yaptığı bir hava operasyonundan olduğu ifade edilerek paylaşılmış.

3) Facebook’ta yer alan bir iletide üç fotoğrafın birleştirilmesiyle bir kolaj oluşturulmuş ve görüntülerin Suriye’den olduğu iddia edilmiş. Kod Adı Başkan isimli grubun gönderisi 3 bin 100 etkileşim, bin 200 de paylaşım aldı. Ancak fotoğraflardan ilki 2014, ikincisi ise 2015’ten itibaren farklı sitelerde de yer almış. Gönderide yer alan diğer fotoğraf ise Afrin Harekâtı sırasında da dolaşıma girmiş. Ancak bu görüntü de Mısır’da 2015 yılında gerçekleşen bir patlamadan.

4) Barış Pınarı Harekâtı sırasında patlatılan bir binayı gösterdiği iddiasıyla yayınlanan fotoğraf, 2016’da Cizre’de meydana gelen bir yangın sırasında kaydedildiği belirtilerek paylaşılmış.

5) Barış Pınarı Harekatı’nda askerin küçük çocuğa çikolata verdiği iddiasıyla dolaşıma giren bir video ise 500 retweet ile 2 bin 500 beğeni almış. Oysa Söz konusu paylaşım TRT Haber’in internet sitesinden alınmış ve 9 Ocak 2017 tarihinde yayımlanmış.

6) Barış Pınarı Harekatı sırasında PKK/YPG’li hedefleri vururken gösteren, çoklu roketatarın seri atış yaptığı video da Barış Pınarı Harekatı’ndan değil. O da 14 Eylül 2018’de Rusya’nın Sibirya bölgesi yakınında bulunan Tsugol kentinde Uragan MLRS tipi çok namlulu roketatar sistemi ile yapılan “Vostok tatbikatını” gösteriyor.

7) Bir video daha yayınlanıyor ve bu kez de Türkiye’nin yaptığı hava saldırısında yaralanan kişileri gösterdiği iddia ediliyor. Oysa video 2017 yılında IŞİD tarafından Mısır’daki bir kiliseye düzenlenen bombalı saldırının ardından kaydedilmiş.

Örnek çok. Peki ama bu yalan haberler karşısında ne yapmalıyız? Bugün gazete okurlarının bu tür haberlere bakışıyla, olayları sadece sosyal medya üzerinden takip edenlerin bakışı arasında ciddi bir fark olduğunu ortaya koyan pek çok araştırma var. Dolayısıyla sosyal medya takipçilerinin manipülasyon, misenformasyon ve dezenformasyon haberler konusunda deneyimi arttıkça, medyanın bizzat kendisinden doğru bilgi edinme ihtiyacı da artacaktır.