YEŞİL PASAPORTUN AVUKATLARA SAĞLAMASI BEKLENEN SEYAHAT AVANTAJLARI

HUSUSİ DAMGALI (YEŞİL) PASAPORTUN AVUKATLARA SAĞLAMASI BEKLENEN SEYAHAT AVANTAJLARI

1. Dünya ülkelerinin çoğunun iç mevzuatı, vatandaşları için üç tür pasaport öngörüyor: Diplomatik, hizmet/resmi ve umuma mahsus. İngiltere (bir tür), Hindistan (iki tür), ABD, Fransa (4-5 tür) ise, her bir ülkenin takdirinde bulunan bu uygulamanın istisnalarından birkaçı.

5682 sayılı Pasaport Kanunu’nun 12/A (I, II ve III) maddesi uyarınca, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları için öngörülen 4 tür pasaport bulunuyor: Diplomatik, hususi damgalı, hizmet damgalı ve umuma mahsus pasaport. İlk görüşte bunları renklerinden ayırt edebiliyoruz zira diplomatik siyah, hususi damgalı yeşil, hizmet damgalı gri ve umuma mahsus pasaport bordo renkte tanzim ediliyor.

2.  30 Mayıs 2019 tarihinde açıklanan Yargı Reformu Strateji Belgesi’nde, Avukatlara belli şartlar altında hususi damgalı pasaport düzenlenmesi öngörülüyor.

Buna göre belgedeki;

- 5 No.lu (Savunma hakkının etkin kullanımının sağlanması) amaç altında:

“Günümüzde avukatlık uluslararası bir meslek hâline gelmiştir. Bugün için avukatlarımız dünyanın birçok yerinde önemli hukuksal süreçlerde rol almaktadırlar. Ayrıca yurt dışında düzenlenen mesleki eğitim, seminer ve toplantılara katılma ihtiyacı da her geçen gün artmaktadır. Avukatların da bazı kamu görevlileri gibi belirli bir kıdeme eriştikten sonra mesleklerinin icrası açısından zorunlu bir ihtiyaç olan hususi damgalı pasaport edinme hakkına sahip olmalarının sağlanması için çalışmalar yürütülecektir.” ifadeleri,

- 5.3 No.lu (Yargının kurucu unsuru olan savunmayı temsil eden Avukatların mesleklerini daha rahat ifa edebilmelerine yönelik yeni uygulamalar geliştirilmesi) hedefe yönelik öngörülen faaliyetlerde ise:

“3. Avukatların hususi damgalı pasaport alabilmeleri gibi farklı alanlardaki hakları geliştirilecektir.” ibaresi bulunuyor.

Belge ile kayıt altına alınan bu niyetin, önümüzdeki günlerde yayımlanması öngörülen Eylem Planı ve Planı takip edecek mevzuat değişiklikleriyle somutlaşması bekleniyor.

3. 1136 Sayılı Avukatlık Kanunu’nun 1. maddesi uyarınca, Avukatlık bir kamu hizmeti. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu da bu gerçeği teyit ediyor ve Avukatlara karşı görevleri nedeniyle işlenen suçların kamu görevlisine karşı işlenmiş suç olarak, yani normalden daha ağır yaptırımlarla cezalandırılmasını; Avukatların görev nedeniyle işledikleri, faili kamu görevlisi olan suçlardan da Avukatları kamu görevlisi sıfatıyla cezalandırılmalarını öngörüyor. Diğer kamu görevlilerinde olduğu gibi, Avukatlar aleyhine görev suçu nedeniyle doğrudan kamu davası açılamıyor; soruşturma izni gerekiyor (Av. K. m. 58-61). Bu nedenle Avukatlara, diğer kamu görevlilerine verilegelen bu pasaportun verilmesi mevzuat gereği ve hatta mevzuatı tamamlayıcı nitelikte.

Avukatlık mesleğinin elbette daha mühim sorunları var; ancak bu, somut anlamda kısa vadede çözülebilecek az sayıdaki sorundan. Bu nedenle, hususi pasaport pasaport imkânının tanınması isabetli, hatta geç bile oldu.

4. Bu kararın uygulamaya geçmesi halinde, hangi Avukatlar ve yakınlarının hususi damgalı pasaporta hak kazanacaklarının, Pasaport Kanunu’nun 14A maddesine paralel şekilde düzenlenmesi gerekiyor:

“Madde 14 –A) (Değişik: 28/5/1988 -3463/2 md.)Hususi damgalı pasaportlar; (Değişik birinci fıkra: 22/8/1989 -KHK -378/1 md.) (...) birinci, ikinci ve üçüncü derece kadrolarda bulunan veya bu kadrolar karşılık gösterilmek veya T.C. Emekli Sandığı ile ilgilendirilip emekli kesenekleri bu derecelerden kesilmek suretiyle sözleşmeli olarak çalıştırılan Devlet memurları ve diğer kamu görevlileri ile birinci derece kadro ile emekliliğe hak kazanmış olan belediye başkanlarına; diplomatik pasaport verilmesini gerektiren vazifelerden başka herhangi bir resmi vazife ile veya kendi hesaplarına yabancı ülkelere gittikleri zaman verilir.(Ek cümle: 19/10/2005 -5411/168 md.) Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Kurulu üyeleri için, T.C. Emekli Sandığı ile ilgilendirilme ve emekli keseneklerinin bu derecelerden kesilmesi şartı aranmaz.

Bunlardan emeklilik veya çekilme sebepleri ile vazifelerinden ayrılmış olanlara da bu nevi pasaport verilir.

(Değişik: 3/3/1993-3868/1 md.)(...) il ve ilçe belediye başkanlarına, görevleri süresince hususi damgalı pasaport verilir.

Hususi damgalı pasaport alabilecek durumda bulunanların eşlerine de aynı nevi pasaport verilir. Hususi damgalı pasaport almaya hakkı bulunduğu sırada vefat edenlerin dul eşlerine başkası ile evlenmemiş ise ayrı neviden pasaport verilmesi mümkündür.

(Değişik paragraf: 23/7/2010-6009/58 md.) Hususi damgalı pasaport alabilecek durumda bulunanların ergin olmayan veya ergin olsalar dahi yanlarında yaşayıp evli bulunmayan ve iş sahibi olmayan öğrenimi devam eden çocuklarına 25 yaşının ikmaline kadar, yine ergin olsalar dahi yanlarında yaşayıp evli bulunmayan ve iş sahibi olmayan, aynı zamanda bedensel, zihinsel veya ruhsal engellerinden en az biri nedeniyle sürekli bakıma muhtaç durumda olduğu resmi sağlık kurumlarının düzenlediği sağlık kurulu raporu ile belgelenen çocuklarına da hususi damgalı pasaport verilir.

…”

Yeşil pasaport 6 aydan az; 5 yıldan fazla bir süre için düzenlenemiyor (Pasaport K. m. 14/C)

5. Bilindiği üzere, diğer pasaport türlerinde olduğu gibi, hususi damgalı pasaport hamilleri, bu pasaportları turistik amaçlı seyahatlerinde de kullanıyorlar. Avukatlar için de aksine bir düzenleme beklemiyoruz ve olmamalı.

6. Hususi damgalı pasaportun temel getirisi, girişte vize gerekmeyen ülke sayısının artacak olması gibi görünüyor. Halen geçerli uygulamaya göre, umuma mahsus pasaport sahipleri için vize gerektirirken, hususi damgalı pasaportlular için gerektirmeyen toplam 59 yabancı ülke/yönetim bölgesi bulunuyor:[1]

- Almanya Federal Cumhuriyeti (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- Avusturya (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- Azerbaycan (90 güne kadar kalmak kaydıyla)

- Bahreyn (90 güne kadar kalmak kaydıyla)

- Bangladeş (90 güne kadar kalmak kaydıyla)

- Belçika (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- Birleşik Arap Emirlikleri (90 güne kadar kalmak kaydıyla)

- Bulgaristan (180 gün içerisinde 90 gün)

- Cezayir (90 güne kadar kalmak kaydıyla)

- Cibuti (90 güne kadar kalmak kaydıyla)

- Çekya (90 güne kadar kalmak kaydıyla)

- Çin Halk Cumhuriyeti (30 güne kadar)

- Danimarka (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- Estonya (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- Fildişi sahili: (İlk giriş tarihinden itibaren her 6 ay içerisinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- Finlandiya (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- Fransa (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- Grenada (90 gün)

- Guyana (180 gün içerisinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- Hırvatistan (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- Hollanda (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- Hollanda Antilleri - Curacao,St. Maarten, Bonaire, St. Eustatius ve Saba

- Irak (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- İspanya (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- İsrail (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- İsveç (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- İsviçre (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- İtalya (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla) - Vatikan için de geçerli

- İzlanda (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- Kamboçya (180 gün içinde 30 günü aşmamak kaydıyla)

- Kenya (90 güne kadar)

- Kuveyt (90 güne kadar)

- Küba

- Letonya (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- Libya (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- Lihtenştayn

- Litvanya

- Lüksemburg (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- Macaristan (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- Malta

- Mısır (90 güne kadar)

- Monako (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- Moritanya (90 güne kadar)

- Mozambik (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- Norveç (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- Umman

- Pakistan

- Polonya

- Portekiz (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- Romanya (180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla)

- St. Vincent-Grenadines (90 güne kadar)

- Slovakya (90 gün için)

- Tacikistan (6 ay içerisinde 60 günü geçmemek kaydıyla)

- Tanzanya (90 güne kadar)

- Türkmenistan (Davet edilmek ve pasaport bilgileri ilgili Türkmen makamlarına bildirilmek kaydıyla ülkeye kabul ediliyor)

- Vietnam (90 güne kadar)

- Yemen

- Yunanistan

Ayrıca hususi damgalı pasaport, 492 sayılı Harçlar Kanunu m. 85/a uyarınca her koşulda harçtan muaf (umuma mahsus pasaportta ise, muafiyet için belli şartlar aranıyor).

7.  O zaman hususi damgalı pasaport her derde deva mı?  Pek de öyle değil.

Dünya üzerindeki tüm ülkelerin, egemenlik haklarından kaynaklanan bir tür mutlak yetki uyarınca, vatandaşı olmayan bireyi, vizesi ve/veya geçerli belgesi olsun ya da olmasın, ülkesine kabul etmeme hakkı her zaman var.

Ayrıca, diğer tüm pasaport türlerinde olduğu gibi, pasaportun - ziyaret edilmek istenen ülkenin kuralları uyarınca -  ileriye doğru belli bir süre geçerli olması gerekiyor. Bu süre örneğin Azerbaycan için 1 ay, Birleşik Arap Emirlikleri için 6 ay, Fransa için 1 yıl (bazı ülkelerde geçerli liste için bkz. http://www.mfa.gov.tr/resmi.tr.mfa). Bu nedenle, gidilecek ülkenin pasaportta aradığı geçerlilik süresini önceden öğrenmek gerekiyor.

Sonuç olarak, Avukatlar için hususi damgalı pasaport, yasal temelleri bulunan, geç kalmış ancak olumlu bir gelişme. Mevzuata da aynı kararlılıkla yansıtılmasını umuyoruz.

Bununla birlikte, diğer tüm pasaport türleriyle aynı bir özelliği var: sahibine, ziyaret etmek istediği ülkeye mutlak kabul hakkı vermiyor. Hemen tüm pasaport türlerini kullanma imkanı bulmuş bir yurttaş olarak, naçizane fikrim, hepsinin, bir ülkeye vatandaşlık bağıyla bağlı olmanın değerini idrak edenler için gurur vesilesi olduğu; birbirinden farklarının ise zannedilen kadar çok olmadığı yönünde.