Toprak ananın efendileri
Toprak ana besleyicidir. Toprak ananın gerçek efendisi ise kadındır. Tarlada çalışan kadınlar, ocak başında onlar, mutfakta yemekleri pişiren analar... Bu emekler şimdi kadın kooperatifleriyle bambaşka bir değere kavuşuyor
Kadın Kooperatifleri saymakla bitmez. Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı (KEDV) web sitesi, bazı kooperatiflerin ürünlerini “nahil.com.tr” adresinde satışa sunuyor. Bu kadınların kimi gerçekten çiftçi, kimiyse yerel ürünleri alıp işliyor. Çoğunun web sitesi yok; e-ticaret işine yeni yeni alışıyorlar. Instagram’a bilgilerini koyuyor; DM’den veya telefonla sipariş alıyorlar. İsimlerden araştırınca hepsine ulaşılıyor. İşte size memleketin her köşesinden bir seçki.
Kadının gücü her şeyin üstesinden gelir. Boşuna insanoğlunu besleyen toprağa “ana” dememişler. Toprak ana can verir, tüm canlıların hayat kaynağıdır. Toprağı işleyen çoğu kez kadındır; tarlada çalışan, doğadan yabani otları toplayan, neyin cana can katacağını bilen yine onlardır. Toprağın ve doğanın gerçek efendileridir. Toprağın bereketini ocak başında pişiren, kışlık erzak hazırlayan, yufka açan, tarhanayı karan, salçayı yapan, çorbayı kaynatan gene hep analardır. Mutfak kültürü kadınların eliyle yaşar; anneden kıza, nineden toruna aktarılır.
Mutfak işlerinde, konu lokantacılık mesleğine gelince hep erkek aşçılar sektöre hâkim gibidir. Oysaki Anadolu’da tarih boyunca düğün derneklerde yemek yapan aşçı geleneği vardır. Ayrıca bazı ince işler hep kadınlara ait kalmıştır. Hiç mantı katlayan, gözleme açan, sarma saran erkek gördünüz mü? El emeği göz nuru kesme erişteler, minik minik katlanan mantılar, sevgiyle sarıp sarmalanan sarmalar hep annelerin, komşu teyzelerin ellerinden çıkar. Ev tarhanasının büyüsü başkadır, hele hele gurbette burunda tüten ev kokusudur, anne kucağının ta kendisidir.
Her kuruş çocuklar için
Kovid-19 salgını patlak verince, herkes yerelden ürün getirtme yöntemlerini benimsemeye başladı. Piyasada pek çok seçenek var. Kimisi kentlilerin oluşturduğu beyaz yakalıların yerel üreticilerden derlediği seçkiler, kimileri doğrudan yerel üreticileri bir araya getiren oluşumlar. Ama en kıymetlisi son dönemde pıtrak gibi çoğalan kadın kooperatifleri… Kadınların bir araya gelip yiyecek üretmeleri, bunları pazarlayarak ailelerinin geçimlerini sağlamaları çok değerli. Zaten kadınlar, kazandıkları her kuruşu çocuklarının geleceği için saklıyor; ya kızlarının çeyizi ya oğullarının düğünü, ama en çok da çocuklarını okutmak için parayı bir kenara ayırıyorlar.
Kadınlar üretimde
Kooperatifleşme, hem kadınların ekonomik bir güç oluşturmalarını sağlıyor hem de sosyalleşmeleri, bir araya gelmeleri için ortam oluşturuyor. Pek çok örnekte küçük çocukların bakımı için kreş olanakları sağlanıyor; kadın kooperatifleri kadınların eve hapsolmaması ve üretime katılması için yeni bir model oluşturuyor. Kadınlar Günü’nde kutlanması gereken bu yurdun her köşesindeki kadın kooperatiflerinin isimsiz kahramanları onlar.
Çiçeklerin Özü Kadın Kooperatifi
Adını da, tadını da çiçekten alan çiçek gibi kooperatif. Hakkari’nin yüksek yaylalarından çiçek balı satıyorlar. Şifalı otlar onlardan soruluyor. Ayrıca kesme çiçek yetiştiriyorlar.
Yelki Girişimci Kadınlar Üretimi ve İşletme Kooperatifi
Ede Filiz Yaşoğlu önderliğinde kurulan Yelki ağırlıklı olarak çiftçi kadınlardan oluşuyor. Yelki’de Yöresel Üretici Pazarı kurmuşlar; köyün kadınlarına İngilizce, bilgisayar ve zeybek kursları açmışlar, ekilmeyen arazilere atalık tohumlar ekmişler, susam ve bakla yetiştirmişler, kendi kooperatif binalarını yapmışlar. Şimdi güçlerini birleştirip kooperatife ortak mor traktör alma hayalleri var. Karakılçık un, bulgur, susam ve tarhana için, Instagram, Facebook veya Yelkikoop.35@gmail.com adresinden ulaşabilirsiniz.
Eceköy Biga Kadın Kooperatifi
Peynir üreticisi Bigalı kadınlar, KEDV’nin desteğiyle örnek bir projeyi hayata geçirdi. Biga, Gümüşçay’a bağlı 13 köyde, süt üreticisi kadınlar sütlerini peynire dönüştürerek ECEKÖY isimli bir marka yarattı. Sütü de peyniri de kadın elinden. Sipariş için WhatsApp (544) 905 54 80.
Urla Kadın Kooperatifi
Enginar ile ünlendiler; tarladaki son enginarı kestikten sonra durmadılar, başka ürünlerle devam ettiler. Şimdi gene enginar mevsimi geldi. Takip etmekte yarar var. www.urlakadinkoop.com
Erzak Kadın Kooperatifi (Emirseyit, Tokat)
Logolarında bulunan 7 üzüm tanesi kurucu 7 kadını, Tokat’taki 7 ovayı ve Türkiye’nin 7 bölgesini temsil ediyor; küçük yaprak Emirseyit beldesini, büyük yaprak ise Tokat ilini ifade ediyor. Söylemeye gerek yok; Tokat bağ yaprağı ve pekmez ile kuşburnu başlıca ürünlerinden bazıları. https://www.erzak.com.tr/
Topraktan Tabağa Tarım Kalkınma Kooperatifi (Mardin)
Ebru Baybara Demir’in başını çektiği kooperatif bölgenin en değerli buğday türlerinden Sorgül Buğdayı’nı yok olmanın eşiğinden döndürüyor. Mardin yöresinin ürünlerini yaşatma projeleri çok kıymetli.