Öncelikle belirtmek isteriz ki bizler ekonomist değiliz. Sadece teknoloji ve teknoloji ile ilişkisi olan, hayatımıza dokunan her önemli detayı sizlere aktararak gazetecilik yapan bir grup uzman iletişimci, yazar ve editörüz. İşte bu nedenle son aylarda etkisini giderek hissetmeye başladığımız dolar/TL ilişkisinin arka planını aktarmak istedik.
Habertürk yazarı Rahim Ak’ın kaleme aldığı “Doların yükselişine neden olan 10 ayrı madde” yazısından yola çıkarak, konuyu gündeme taşıyan Reuters, Aljazeera ve Deutsche Welle gibi önemli basın kuruluşlarının makalelerinden bir derleme yaptık.
Başlamadan önce: Türk Lirası’nın 2020'deki yolculuğu, teknolojik ürünlere nasıl etki etti?
TL, yılbaşından bu yana dolar karşısında %36 oranında değer kaybetti. Eğer bu değer kaybı yaşanmasaydı; örneğin iPhone 12 Pro’nun başlangıç fiyatı yaklaşık 4 bin TL daha uygun olabilirdi (Türkiye fiyatı açıklanmadığı için henüz net hesaplama yapabilmek mümkün değil).
Elbette bu durum sadece üst seviye yeni telefonlar ya da oyun konsolları için de geçerli değil. Fiyatlar; en ucuz akıllı telefondan en pahalısına, en kalitesiz bilgisayardan en iyisine kadar hemen hemen aynı oranda, ancak farklı miktarlarda ciddi şekilde yukarı çıktı.
Doların yükselmesinin ardında yatan 11 neden:
- Yaptırım korkusu: Batılı ülkelerin sıklaşan yaptırım söylemleri, yabancı yatırımcıyı ürkütüyor.
- Merkez Bankası’nın yatırımcıları tatmin edecek faiz artırımı yapmaması: Türkiye’ye yatırım yapanlar faizin durumundan endişe duyuyorlar.
- Merkez Bankası'ndaki rezerv erimesi: Döviz rezervinin 1 yılda %47 azalarak 42,8 milyar dolara gerilemesi. Cari açık nedeniyle erimenin devam edeceği endişeleri.
- Özel sektörün dış borcu: Ülkemizdeki özel sektör şirketleri önümüzdeki 2 ay 10, 1 yılda 42 milyar dolar yurt dışı dolar borcu ödeyecek.
- Pandemi: Dünya ekonomisi, salgının ilk günlerinde alınan kapsamlı önlemlere sıcak bakamıyor, ekonominin durması endişesi hakim.
- Rekabetçi kur söylemi: Değeri düşen TL’nin ithalatı azaltıp ihracatı desteklemesi mesajı, vatandaşları ve şirketleri kur alımına yönlendirdi.
- Uluslararası gerilimler: ABD-Avrupa, ABD-Çin, Azerbeycan-Ermenistan gibi taraflar arasında politik çatışmaların tansiyonu giderek yükseliyor.
- S-400 meselesi: Türkiye, Rusya’ın S400 füzelerini test ediyor. Ancak Kafkasya’daki çatışmalarda iki ülke karşı taraflarda yer alıyor. Bu durum yurt dışındaki yatırımcıların gözünde uyumsuzluk yaratıyor.
- ABD Seçimleri: Trump’ın rakibi Biden, 3 Kasım’da yapılacak seçimi kazanmak üzere ve Türkiye’ye yaptırım düzenlemek istiyor.
- Boykot çağrısı: Fransa’ya yapılan boykot çağrısının Avrupa’da benzer şekilde karşılık bulması ve ihracatın zarar göreceği endişesi.
- Körfez ülkelerinin Türkiye boykotu: Suudi Arabistan ile başlayan boykotun Körfez’e yayılması ihracatı kötü etkiliyor.
Tüm bu durumlara ek olarak bazı ürünlerde gümrük vergisinin üst seviyede sabitlenmesinin yarattığı etkiyi, bilgisayar satıcılarının -pandemi nedeniyle artan talebi fırsat bilerek- fiyatları sürekli yukarı çektiklerini de gözlemledik.
Hepsinin sonucu olarak teknolojik ürünler, cebimize olmaları gerekenden çok daha fazla yük oldu. Üstelik bu durum, Türkiye’de ürün satmaya çalışan büyüğünden küçüğüne her türlü firmayı da derinden etkiledi.
