Şirketlerde büyümenin sürdürülebilirliği

Geçen hafta Türkiye Ayakkabı Sektörü Araştırma ve Geliştirme Eğitim Vakfı (TASEV) Başkanı Tan Erdoğdu, sektördeki konkordato (şirketin kendi isteğiyle batış anlaşması) istem artışlarının nedeninin sağlıksız ve hızlı büyüme olduğunu vurguladı. Erdoğdu şunları söyledi: "Konkordato, ben şirketin finansal yönetiminde hata yaptım demektir. Bundan dersler çıkarılmalı."
Çok yerinde bir saptama. Konuyu irdelemenin işletme sahip ve yöneticileri için önemi çok fazla, irdeleyelim.

TÜRKİYE’DE EKONOMİK BÜYÜME
Uluslararası Para Fonu (IMF) Ekim 2019’daki Dünya’ya Ekonomik Bakış adlı raporunda gayri safi yurt içi hasıla (GSYH) olarak uluslararası ekonomik büyümeyi 2020 yılı için yüzde 3.4 oranında kestirimledi. Yine IMF kestirimine göre ülkemiz ise 2020’de yüzde 3 büyüyecekmiş. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s de "Küresel Makro Ekonomik Görünüm 2020-2021" raporunda Türkiye’nin 2020 yılı büyümesini yüzde 3 olarak kestirimlemiş. Hükümetimiz daha iyimser. (Pardon gerçekçi; terörist ekonomistlerden olmamak için egzersize başladık da!) Yeni Ekonomi Programı’nda (YEP) yüzde 5 büyüme hedefi konmuş. Bu büyüme hedefinin diğer makroekonomik hedeflerle uyuşum içinde olmaması ekonometrik model açısından önemli mi? Hiç de bile (egzersize devam).

ŞİRKET BÜYÜMESİ: PEKİ NE KADAR?
Şirketler kendi ülkelerinin büyüme oranının üzerinde bir oranda büyüyebilirler mi? Elbette, dış tecim diye bir şey var! Acaba ne kadar? Yukarıda Erdoğdu’nun vurguladığı gibi sağlıksız veya tam tersine sağlıklı! Tutarlı bir büyüme için yapılacak finans matematiği yaklaşımı "sürdürülebilir büyüme" modelidir. Sürdürülebilir büyüme için finans yazınında çeşitli modeller geliştirilmiştir. Bu konuyu taa 1990’larda kaleme alıp kamuoyunun gündemine getirmiştim; ancak ne akademide ne de profesyonel alanda yankı bulabildi. Varsa yoksa, esas faaliyet dışı (paradan para kazanmayla sağlanan) gelir, vergiden kaç(ır / ın)ma.

ŞİRKETLERDE SÜRDÜRÜLEBİLİR BÜYÜME
Şirketin finansal güçlüğe düşmeden sürdürebileceği olanaklı büyüme oranına sürdürülebilir büyüme oranı (SBO) denir. Teknik olarak belirli bir faaliyet, borç ve kâr payı dağıtım oranı varsayımları altında bir şirketin satışlarında gerçekleştirilen azami yıllık büyüme oranı olarak tanımlanabilir. Bunun hesaplanması ve kullanımı ile ilgili alan yazın beş bölümde toplanabilir. İlk öbeğe SBO modeline temel oluşturan öncül çalışmalar konulabilir. İkinci öbekte model üretmeye veya geliştirmeye odaklanan çalışmalar yer alabilir. SBO veya Cari Büyüme Oranı (CBO)-SBO farkına göre kesim ve şirketlerin performansını değerlendiren çalışmalar üçüncü öbeği oluştururlar. Dördüncü öbeğe SBO veya CBO - SBO farkının finansal oranlar ve finansal başarım ile olan ilişkisini inceleyen uygulamalı çalışmalar girebilir. Beşinci öbek ise ilk dört öbek dışında kalan ve SBO’nun başka kullanım alanlarını içeren çalışmalardan oluşturulabilir.
Bu modellerden biri olan Higgins modelini kısaca açımlayalım. Şirketin satışlarındaki artışın gerektirdiği fonu özsermayeyle sağlama düşüncesine dayalı bu modelde SBO bir anlamda özsermaye büyüme oranı olarak da tanımlanabilir ve aşağıdaki gibi ölçülebilir: SBO = (1-temettü oranı) X Dönembaşı Özsermaye Kârlılığı Oranı

2020’DE HOLDİNGLERİN BÜYÜME PLANLARI
Ekonomist dergisi CEO Club çerçevesinde yapılan çalışmada holdinglerin 2020 ve sonrasına ilişkin beklentileri iyimser olmasına karşın temkinli oldukları belirlenmiş. Kimi holdinglerin büyüme planları aşağıdaki tablodaki gibiymiş:

SONSÖZ
Akkök Holding CEO’su Ahmet Dördüncü şöyle diyor: "Büyümeye falan bakmayalım, nakit akımı, etkinlik ve verimlilik en önemlisi derken bunun faydalarını gördük".
Doğru söze ne denir? Kısmet!