Yeni karanlık çağ
Tarihçi Will Durant yaklaşık kırk sene önce “Çoğumuz son yirmi dört saatte çok fazla zaman geçirirken son altı bin yılda ise gereğinden daha az zaman geçiriyoruz” diye yazmış. Hala yaşıyor olsa acaba ne düşünürdü? James Bridle tarafından yazılan Yeni Karanlık Çağ (New Dark Age) ise son zamanların en ilginç kitabı olmaya aday. Kitap isminin çağrıştırdığının tersine, gelecek için kötümser bir kitap değil. Kitabın şu paragrafı özellikle ekonomi, piyasalar, teknoloji ve bunların yatırımcı açısından anlamı açısından son derece önemli: “Bugün geniş bir bilgi birikimiyle karşı karşıyayız, ancak bu bilgilerden yola çıkarak düşünmeyi öğrenemedik. Aslında, tam tersi geçerli: Dünyayı pratikte aydınlatmak için tasarlanan şey onu kararttı. İnternette bize ulaşan bilgi bolluğu ve çok sayıda dünya görüşü, tutarlı bir gerçeklik üretmiyor. İnternet onun yerine basit anlatılar, komplo teorileri ve olay sonrası siyaset (post factual politics) bolluğu yaratıyor. Yeni bir karanlık çağ fikri, işte bu çelişkiyle ilgili. Bilginin değerinin, bu bolluk tarafından yok edildiği ve bu bolluğun içinde dünyayı anlamaya yönelik yeni yollar aramaya çalıştığımız bir çağ.”
ABD verim eğrisinin yataylaşması konusu son zamanlarda tekrar popüler oldu. Buradan yola çıkarak ABD’de resesyon tahminleri üretiliyor. Amerika Merkez Bankası (FED) St. Louis tarafından yapılan “Does the Yield Curve Really Forecast Recession?” adlı araştırmada verim eğrisinin mutlaka resesyonu tahmin etmediği belirtiliyor. Bunun yerine araştırmada, verim eğrisinin yataylaşmasının ABD’de reel tüketim artışının yıllık yüzde 1'lik büyüme oranına paralel olacağına dair bir işaret olduğu görüşü benimseniyor.
Aslında ekonomik tahminlerin yanılma paylarından biri de Heisenberg prensibi ile ilgili olabilir. Yani bir olay ne kadar incelenir ve popüler hale gelirse, gerçekleşmeme ihtimali artar. Gerçekten de verim eğrisi tartışmalarının ve durgunluk alameti olarak algılanmasının, FED’in 2019 içinde havlu atacağına yönelik argümanımızı desteklediğini düşünüyoruz.
Will Durant gibi son altı bin yıl içinde zaman geçirmek çoğumuz için zor olsa da her kesimden insanın en azından yakın tarihten haberdar olması gerektiğine inanıyoruz. Ekonomi ve finans tarihine hakim olanlar, belki de verim eğrisi tartışmalarının daha önce de yapıldığını biliyorlardır. Örneğin 1997 yılı Asya krizi başlangıcında da verim eğrisinin yataylaşması ABD’de resesyon ve kriz tartışmalarını beraberinde getirmişti. Her ikisi de gerçekleşti. Ama yaklaşık iki buçuk yıl sonra ve ABD hisseleri yüzde elliden fazla yükseldikten sonra... Krizin kendisi Asya ile başlayıp diğer gelişmekte olan ülkelere yayıldığında ise FED havlu attı. Likidite vanasını sonuna kadar açarak kendi evinde Nasdaq balonunu yarattı. Bu, geçmişteki gibi birebir aynı şeyleri göreceğiz anlamına gelmiyor. Ancak önümüzdeki sene, dünya ekonomisi ciddi yavaşlama sinyalleri üretirken, ABD ekonomisinin yavaşlasa da diğer ülkelere nispeten daha iyi performans gösterecek olması baz senaryo olarak alınmalı diye düşünüyoruz.