Sinoplu Araştırmacı Tarihçi Cemalettin Kaya, Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın 15 Eylül 1928’de Sinop'a asıl geliş nedeninin harf devrimi değil, o tarihlerde ülke ekonomisi için büyük önem taşıyan kibrit fabrikası gibi dev bir yatırımın Belçikalılar tarafından suistimal edilmesi ve kötüye kullanılması olduğunu söyledi.
Mustafa Kemal Paşa'nın Sinop'a gelişine dair sadece tek bir kare fotoğraf olduğuna dikkat çeken Kaya, Sinop'taki yaşanan skandalın duyulmaması için sansür uygulandığı ve tüm fotoğrafların negatifleriyle birlikte toplatıldığını ileri sürdü.
Cemalettin Kaya: "Gazi Paşa diyorum. Çünkü o tarihte Mustafa Kemal Paşa, Atatürk soy ismi kullanılmıyor. Mustafa Kemal Paşaya 24 Kasım 1934 tarihinde TBMM tarafından oy birliği ile kabul edilen 2587 sayılı kanunla Atatürk soy ismi veriliyor. Onun için Atatürk'ün Sinop'a gelişinin yıl dönümü demek yanlış olur. Gazi Paşa'nın Sinop ziyaretinde çok önemli detaylar var. O gün çekilen tüm fotoğraflar toplatılıyor" dedi.
KİBRİT FABRİKASI BUGÜNÜN NÜKLEER SANTRALİNE EŞDEĞER BİR YATIRIMDI
Araştırmacı Tarihçi Cemalettin Kaya sözlerini şöyle sürdürdü: "Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın Sinop ziyaretinde pek çok ilginç olaylar var. Bunlardan bir tanesi o ziyaretle ilgili sadece bir tane fotoğraf olması. Bütün fotoğraflar toplatılıyor. Çünkü niye? Çünkü Sinop’ta müthiş bir olay var. 1928'de Sinop'ta kibrit fabrikası var. O günün kibrit fabrikası bugünün nükleer santralına eşdeğer bir yatırım. Ayancık Orman İşletmeleri, Ayancık Kereste Fabrikası bunların hepsi peş peşe gelen şeylerdir.
Burada bir Endüstriyel tarih yatıyor. Türkiye Cumhuriyetinin en büyük entegre tesisi kuruluyor. Kime yaptırılıyor? Belçikalılara yaptırılıyor. Kibrit fabrikası basit bir yatırım değil. O dev bir sanayi ve teknoloji gerektiriyor. Kibrit fabrikasını kurabilmek için Abdülhamid Han'a teklif edilen, Hicaz demir yolunun yapımı ve yılda 250 bin altın. Bu da kibrit fabrikasının tekelini alabilmek için.
BELÇİKALILAR ÜRETİM YAPMAK YERİNE HİLEYE BAŞVURDU
1924 yılında Belçikalıların yaptığı Sinop Kibrit Fabrikası, Cumhuriyet'in ilk fabrikası ve ilk yatırımıdır. İşte Sinop'ta o tarihte müthiş olaylar oluyor. Mustafa Kemal o günkü bütün fotoğrafları toplatıyor. Çünkü Belçikalılar burada müthiş bir yanlış yapıyor. Üretim yapmıyorlar. Sinop'ta üretim yapmak yerine kendi ülkelerinde ürettikleri malları getirip Sinop etiketiyle satmaya çalışıyorlar. Mustafa Kemal’in de Sinop'a gelişinin en önemli gayelerinden biri de budur. Gelişinin nedeni, kibrit fabrikasında yaşanan sansasyonel olaylardır. Belçikalılar Türkiye Cumhuriyetini tehdit ediyorlar. 'Siz yabancı sermayeye karşısınız, ticaret hukukuna aykırı davranıyorsunuz' diyorlar. Belçikalılar Türkiye’yi yalnızlaştırmaya ve Türkiye'nin diktatörce yönetildiği gibi bir hava sezdirmek istiyor.
YILLARCA BÜYÜK BİR YALAN SÖYLENİYOR
Burada bir mücadele var. Sinop'a burada miras kalan en önemli şey, en önemli sonuç nedir? Bize yıllarca şu söz söylenir; 'Sinop'un hinterlandıyla bağlantısı olmadığından doğal liman olmasına rağmen gelişememiştir' Bu büyük bir yalandır. Kibrit fabrikası Türkiye Cumhuriyetin ilk entegre tesisi, büyük yatırım Karadeniz Coğrafyasında Sinop'a yapılmıştır. Hammadde de burada, fabrika da buradaydı. 1930'larda o kibrit fabrikası Amerikalılara satılıyor, merkez bankasının da sermayesi oluyor.
NEGATİFLER YOK EDİLDİ
Her ne kadar fotoğraflara yansımasa da bu sıkıntılar meclise de yansıyor. Meclis tutanaklarında hepsi var. Fotoğraflar toplanıyor, Sinop'ta bu konuda sansür uygulanıyor. Negatifler dahil yok ediliyor.
GAZİ PAŞA BURADA NE HALT YEDİKLERİNİ KENDİ GÖZLERİYLE GÖRMEK İÇİN GELDİ
Mustafa Kemal Paşa neden haf devrimi için Samsun'a değil de Sinop'a geliyor? Harf devrimi bahanedir. Burada ne halt karıştırıyorlar? Onu kendi gözleriyle görüyor. Ayrıca zemin etüdü yapılmadan fabrikanın yapımında coğrafyanın yanlış seçildiğini de görüyor. Belçikalıların üretim dertleri yok. Onlar istiyor ki, ben fabrikayı kurdum. Onun üzerinden dışarıdan malı getireyim, etiketi vurup liman kentinden tüm ülkeye malımı satayım. Mustafa Kemal ise üretim istiyor".
Sinop Kibrit Fabrikası
