Hayatın kendisi bir degişimdir. Bunun insanliğın değişimi ve gelişimi ile olan ilişkisi önemlidir. Aralarındaki bahislion paraleliği iyi bir noktadan yakalaması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması önemlidir. İlahi kanunun da bunun böyle olması gerektiğini öğretmektedir. Kaldı ki değişimin kaynağı insandır. Sonsuzluğun yolunda hiç değişmeden sürüp gitmek, doğanında, insanında, ilahiyatında kanununa aykırıdır. Dolayısı ile böyle bir evrensel bütün kategorisinin paylaşımında insan ve doğa değişkendir. Öte yandan ikisininde beslendiği kaynaklar farklıdır. Bizim buradaki değişim temelimizde insan fikir ve davranışları bulunmaktadır.

     Gelenek ve göreneklerin etkisi ile, toplumdaki bireylerin beslendiği kaynaklar da kimi zaman kısıtlanır kimi zaman da desteklenmektedir. Burada değişime bir gerçeklik olarak bakılmalıdır. Doğarız, büyürüz ve ölürüz. Süreç içerisinde olumsuz şartlara karşı direnmeyi, sabır göstermeyi, ümidi ve ümitsizliği de öğreniriz. Zira insan için söylenen, ayette de olduğu gibi ‘Bir toplum kendi içinde olanı değiştirmedikçe, Allah onları değiştiremez’ diye bahseder. İnsan tüm sıkıntılarının ve ümitsizliğinin, her şeyin sonu olmadığını, önce kendine daha sonra da çevresindekilerine anlatarak, aktararak ve şartların da yerine getirilmesi ile, tüm insanlığın değişebileceği şansının her zaman elinde bulunduğunun bilincinde olmalıdır.

     Diğer taraftan, olayların insanlardan bağımsız bir seyir takip etmesi de imkansızdır. Böyle bir tepkisizlik insanların olayları belirleme ve kontrol etme yetisini kırdığından, değişim arzularını da kıracaktır. Bu kabulleniş de insanı eylemsizliğe iter. İnsan, ihtiyaçlarını karşılamağa çalışırken, ki bunlar ilk başta doğa tarafından yaratılmaktadır, çeşitli değişim ilişkisi içine girmektedir. Bu ilişkiler yumağının içinde tüm toplumsal üretim sürecinde insanlar birbirleri ile kurdukları ilişkilerini de belirleyip sosyal ekonomik ilişkilerini de düzenlerler. Bu ilişkilerin düzenlenip korunması da kendini hukuk organında gösterir. Sosyal ekonomik yapılarla birlikte, toplumun çıkarları da birbirlerinden taban tabana zıt, çatışmacı sınıfları da beraberinde getirmektedir. Çıkarların bu çatışması, toplumsal sınıflar arası mücadeleye, yani düzenli olarak değişimlerin gerekliliğine yol açar. Bu mücadelenin varlık nedeni, her kesimin kendi egemen sınıfını korumak olan, devletin ortaya çıkması ile sonuçlanır. Devletlerin varlık göstermeğe başlaması ile de uluslararası ilişkilerle sonuçlanan bir dizi alışverişin de sonunda kendi dinamiklerini yarattığını biliyoruz. Buradaki değişim dinamikleri de kendini diplomatik ilişkilerde göstermektedir. Her ulus kendi göreceli avantajları çerçevesinde, dengelerini kurar ve kurallarını koyar, kısacası ilişkilerini yönetmeğe başlar. Bu değişimlerin sonuncusunu 2020 yılı içerisinde yaşamakta olduğumuz covid19 salgını ile nelerin nasıl bir süreç içerisinde kökten değişebileceğini ve bütün insanlığı da beraberinde değiştirebileceğini tüm dünyanın gözleri önünde sergilenmiş oldu. Yeni Dünya Düzeni diye adlandırdığımız bu karmaşık değişimler yumağı da birçok ilişki gibi görünse de aslında 1989 yılında Berlin Duvarının yıkılması ve akabinde Sovyetler Birliğinin Dağılması ve yeni ekonomilerin dünya düzenine girmesi ile bir anlamda milat olarak görülebilir.

     Sonuç olarak, değişmeyen değişimin tam da kendisidir diyerek bir konumuzun daha sonuna gelmiş bulunmaktayız.

     Kalın Sağlıcakla.