|
Doğrudan yabancı sermaye girişleri azaldı
Pandemi süreciyle ortaya çıkan
karamsar ekonomik tablo
son dönemde
vaka sayılarının aşırı artmasıyla
gündemdeki yerini koruyor.
Gelinen noktada salgının yayılım hızını frenlemek amacıyla ülkeler sınırları tekrar kapatmaya devam edecek gibi. Bu durum ülkeler arasında insan akışı yanında mal ve sermaye (özellikle uzun vadeli doğrudan yabancı yatırım (
DYY
) olarak adlandırılan) akışını da engelleyecektir.
Bu gelişme yeni yeni ekonomik hasarları telafi etmeye çalışan
ülkeleri
tekrar
yeniden resesyona sokabilecektir.

**

Covid-19 salgınının sebep olduğu e
konomik hasar
1929 Büyük Dünya Buhranından bugüne
yaşananların en büyüğü
olarak nitelendirilmektedir.
IMF’ye göre
küresel ekonominin 2020 yılında
yüzde 3 küçülmesi
bekleniyor. Dünya Ticaret Örgütü (WTO) ise
küresel ticaretin yüzde 13 ile 32 arasında azalacağını
öngörüyor. Yine OECD genelinde
işsizliğin yüzde 5,4 seviyesinden yüzde 9,2’ye yükselmesi
tahmin ediliyor.
Ekonomik büyümenin belirleyicilerinden,
küreselleşmenin önemli bir parçası olan doğrudan yabancı sermaye yatırımları da salgından payını aldı.
Yatırımcılar doğası gereği yurtdışındaki risklerden yurt içine göre daha fazla kaçındıklarından yurtdışı yatırımlar azaldı.
Doğrudan yabancı yatırımlar son 10 yılda özellikle
Asya ülkelerinde çok yüksek artış
göstermiştir. Bununla beraber
yabancı sermayeye bağımlılık Afrika ülkelerinde daha yüksek
seviyededir. Şöyle ki, Afrika’da petrol ve madencilik sanayileri büyük ölçüde yabancı yatırımın elindedir.

Gelişmekte olan ülkelerin artan yabancı sermaye bağımlılığı, sürecin söz konusu ülke grubu aleyhine gelişimini daha da ağırlaştıracağı (ihracat ve istihdam kaybı, altyapı geliştirme etkisi) açıktır.

**

Türkiye’de
2000’li yılların başından itibaren ciddi bir
doğrudan yabancı sermaye
(DYY)
girişi
olduğunu görmekteyiz. Şöyle ki, 2000 yılında 982 milyon dolar olan yıllık DYY girişleri özellikle 2003 yılından sonra artış trendine girmiş
2007 yılında 22 milyar dolar
seviyelerini görmüştür. Uluslararası ekonomik ve siyasi konjonktüre bağlı olarak iniş-çıkılar yaşayan DYY girişleri
2015 yılında tekrar 19 milyar dolar
seviyesine yükselmiştir.
T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
tarafından açıklanan
verileri
(TCMB’den derlediği -resmi istatistik takvimine göre açıklama tarihi geçmesine rağmen- Sanayi Bakanlığı bürokrasisinin hantallığı- eylül verileri girilmemiş)
incelediğimizde
2015’den pandemi öncesine kadar geçen sürede de aslında
DYY akımlarında bir düşüş trendi
olduğunu söyleyebiliriz. Şöyle ki, yıllık DYY girişleri 2015 yılındaki
19 milyar dolar düzeyinden
2019 yılı sonu itibariyle
9 milyar dolara
gerilemiştir.
Salgınının patlak vermesiyle birlikte bu rakamlar daha da azalmış ve ocak-eylül 2020’de DYY girişleri 5 milyar dolar seviyesine gerilemiştir. Eylül 2019 ile Eylül 2020 döneminde
DYY girişlerindeki gerileme yaklaşık yüzde 25 düzeylerinde
gerçekleşmiştir.

**

Türkiye ekonomisi
ocak-eylül döneminde 27,9 milyar dolarlık cari açık
vermiş. Cari açığın finansmanında kullanılan
DYY girişleri en sağlıklı finansman
olarak kabul edilmektedir. DYY girişlerinin azalması söz konusu finansman yönteminden yararlanmayı azaltmıştır.
Cari açığın finansmanında kullanılan
portföy şeklindeki yabancı yatırım girişleri
Ocak-Eylül 2019 döneminde 4,5 milyar dolarken, Ocak-Eylül 2020 döneminde
15 milyar dolar çıkış
(negatif) olmuştur.
Net hata noksan
kaleminin de 10 milyar dolar negatif bakiye vermesi (sermaye kaçışı) toplamda finansman ihtiyacını karşılayabilmek için
Merkez Bankası rezervlerinin 42,6 milyar dolar azalmasına
neden olmuştur.

Dolar kurundaki oynaklığı, ekonomik verilerdeki kırılganlığı bu tabloda görmek gerekir.

**

DYY girişlerinin azalması sadece ülkemize özgü değildir.
Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD), dünya genelinde 2020 ve 2021 yıllarında
DYY akımlarının yüzde 30-40 arasında azalacağını tahmin etmektedir.

OECD ise bu süreci üç farklı senaryoda ele almıştır. İyimser senaryoda DYY akışlarının 2020’de yüzde 30-40 (UNCTAD benzeri), ikinci senaryoya göre yüzde 35-45 ve üçüncü (en kötümser) senaryoya göre ise yüzde 45’ten daha fazla azalacağını açıklamıştır.

**

Sonuç olarak, pandemi sürecinde dünyada olduğu gibi ülkemizde de
DYY girişleri azalmıştır.
Covid-19 sonrasında
ekonominin iyileşmesi için
özellikle Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler
önemli
miktarda kaynak girişine
ihtiyaç duyacaklardır.
Doğrudan yabancı sermaye yatırımları bu kaynak ihtiyacının bir kısmını karşılayabilir.
Bu nedenle, ekonomi yönetiminin
verimli yatırımları çekmek
veya mevcut olanları elde tutmak, daha da önemlisi
kalkınma faydalarını en üst düzeye çıkarmak
için bazı
kuralları (mevzuat) ve teşvik mekanizmalarını yeniden gözden geçirmesi gerekmektedir.
#Pandemi
#Ekonomik
#Doğrudan yabancı sermaye
3 yıl önce
default-profile-img
Doğrudan yabancı sermaye girişleri azaldı
İnsaf!
Dağ yürekli adamların büyük seçimine doğru
Demografik dönüşüm
Seçim bitsin, önümüze bakalım!
Yerel seçime ramak kala: DEM, Yeniden Refah ve İYİ Parti