Sayıştay Başkanlığı 2016 yılına yönelik Merkez Bankası (TCMB) hesaplarına ilişkin yaptığı tespitlerde, kurumun usule uymayan birçok ödemeyi bütçeden yaptığını belirledi. Sayıştay’ın belirlemelerine göre banka, personelin ve yakınlarının 29,8 milyon lirayı bulan sağlık giderlerini ‘özel öğretim üyesi’ seviyesinde bütçeden karşıladı. Banka kullanıp kullanmadığına bakmadan bütün personeline ‘lojman tazminatı’ ödedi. Odalara üye personelin üyelik aidatlarını da bütçeden karşıladı. Banka personelinin tüketim ihtiyaçları için kurulan Merko Tüketim Kooperatifinden kira almadı. Tükettiği elektrik, su, ısınma gideri de banka bütçesinden karşılandı.
Merkez Bankası’nın “Banka Meclisi’nin TCMB Aile ve Sağlık Yardımları Yönetmeliğine dayanarak yapıldığı” savunmasını usule aykırı bulan Sayıştay, alınan sağlık hizmetleri de sıralandı. Buna göre banka, personeli için sağlık sigortası prim ödenmesine karşın hastanelerde personel ve yakınlarının ‘öğretim üyesi özel farklarının’ tamamını ödedi. Yine özel hastanede özel hekim tarafından ayakta yapılan muayene ve tedavi ücretinin yüzde 90’ını bütçeden ödedi. Diş muayene ücretinin yüzde 80’i ile uzun süreli güç çareli hastalıkların ayakta ve yatarak tedavi giderlerinin tamamını bütçeden karşıladı. Bankanın tüm bu harcamalar için bütçeden 29,8 milyon lira mevzuata aykırı olarak ödediği Sayıştayca tespit edildi.
Sayıştay’ın tespitlerine göre banka, kurum lojmanlarında ikamet eden ve etmeyen herkese konut tazminatı ödedi. Konut tazminatı lojman kullanmayan personele verilmesi gerekirken, tüm personele konut tazminatı olarak bütçeden 662 bin 137 lira ödeme yapılması usule aykırı bulundu. Merkez Bankası ise bu tazminatla ilgili uygulamayı Sayıştay’a şöyle savundu:
“Lojmanda oturan personele tazminat verilmeseydi, personel lojmanı terk edecekti. Boş lojmanların da bakım-onarımlarının ve güvenliklerinin sağlanması masrafı oluşacaktı.”
Raporda, bankanın usule aykırı bir başka adımı da personelinin kendi isteği ile Odalara olan üyelik aidatlarını bütçe içerisinden ödenmesiyle attığı yer aldı. Banka, Barolar Birliği, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası, Türkiye İç Denetim Enstitüsü gibi Odalara mevzuata aykırı olarak 2016 yılı bütçesinden 4 bin 722 lira ödedi. 2006 yılından bu yana bu uygulamayı yapan Merkez Bankası’nın bütçeden toplam 71 bin 887 lira ödediği belirlendi.
Banka bünyesinde 1942'de kurulan Merko Tüketim Kooperatifindeki usulsüzlükler de Sayıştay Raporu’na girdi. Raporda, kooperatif için idari yerleşkede yer tahsis edilmesinin ve karşılığında kira tahsilatının yapılmamasının usulsüz olduğuna dikkat çekildi. Yanı sıra, kooperatifte kullanılan elektrik, su ve ısınma harcaması tüzel bir kişilik olan kooperatiften tahsil edilmesi gerektiği halde yapılmadığı belirlendi.
Merkez Bankasının (TCMB) usulsüz uygulamalarıyla ilgili Sayıştay’a verdiği savunmada ‘Banka Meclisinin yönetmeliği’nden aldığı güç, ‘bankanın bağımsızlığı’, ‘çalışanların devlet memuru olmadıkları’ şeklindeki değerlendirmeleri, Sayıştayca bankanın tüzel kişiliğinin masaya yatırılmasına yol açtı.
Bütçeden harcamanın ‘Banka Meclisi Yönetmeliği’nde olduğu Sayıştayca şöyle çürütüldü: “Genel Kurul için devlet tüzel kişiliğinin karar mekanizmasındaki etkisi, Banka Meclisi’nin yapısı ve kararlarını baştan sona biçimlendirmektedir. Çünkü Banka Meclisi tamamıyla devlet tüzel kişiliğince atanan ve seçilen başkan ve üyelerden oluşur.”
Sayıştay raporunda ‘personelin devlet memuru olmadığı’ savunmasına şu yanıt verildi: “Banka personeli diğer kamu görevlileri gibi yaşadıkları uyuşmazlıklarda idari yargı yolunu kullanıyorlar. Banka personelinin idari yargıya gitmesi onların devlet memuru olduklarını ortaya koyuyor.”
Usule aykırı uygulamaların bazıları için ‘Bankanın bağımsız oluşu’ savunması da Sayıştayca kabul görmedi. Sayıştay, “Banka, ‘fiyat istikrarını sağlamak için uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı para politikası araçlarını doğrudan kendisi belirler’ hükmü çerçevesinde bağımsızdır” tespitini yaptı.
