İşçi yıllık izin sırasında başka bir işte çalışırsa ne olur? Yıllık izin haklarından kimler yararlanabilir?

Yıllık izin nedir, yıllık izni kimler kullanabilir?

Yıllık izin, işçilerin temel haklarından birini oluşturuyor. İşçiler bu dinlenme haklarından feragat edemez, çalışmaya devam ederken işverene, “İzin kullanmayayım, bana parasını ödeyin” diyemez. Yıllık izin sürelerinin belirlenmesi ve kullanılmayan izinlerin parasının ödenmesinde, aynı işverenin farklı işyerlerindeki süreler veya aralıklı çalışmalar dikkate alınıyor. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, 4/a’lı çalışanların yıllık izin hakları ile ilgili merak edilenleri yazdı.

Yıllık izin hakkının ücrete dönüşmesi için iş akdinin feshedilmesi gerekiyor. Bir başka ifadeyle, çalışırken yıllık izin parası alınamıyor. Yıllık izin ücretini alma konusunda sözleşmenin sona erme şeklinin ve iş akdinin feshinin haklı bir nedene dayanıp dayanmadığının önemi yok. İşveren haklı bir nedenle işçiyi işten atsa da kullanılmayan yıllık izin günlerinin parasının, işten ayrılırken ödenmesi gerekiyor.

İş hayatında çeşitli nedenlerle sık sık iş değişiklikleri yaşanabiliyor. Bir işverene bağlı çalışırken işten ayrılan işçi, ayrılırken kullanmamış olduğu izinlerinin parasını alırsa, hemen veya bir iki yıl sonra yeniden aynı işverene bağlı olarak çalıştığında izin hesabında önceki çalışma dikkate alınmaz.

Örneğin bir işverene bağlı olarak 15 yıl çalışarak yılda 26 gün izne hak kazanan işçi, kullanmadığı izin günlerinin parasını alıp ayrılmışsa, aynı işyerinde iki yıl sonra yeniden çalışmaya başladığında izne hak kazanabilmek için bir yıl çalışması gerekecek. Bir yıl çalıştıktan sonra da 5 yıla kadar olan dönemde yılda 14 gün izin kullanabilir.

Buna karşılık, aynı işçi 15 yıllık çalışmanın ardından izin parasını almadan ayrılır ve iki yıl sonra dönerse 26 gün üzerinden izin kullanmaya devam eder. Tekrar ayrıldığında ise hem önceki 15 yılın, hem de sonraki çalıştığı yılların izin parasını alır. İşveren 15 yılın sonunda kıdem tazminatı ödemiş ama izin parasını vermemişse, yine izin süreleri konusunda işçinin kazanılmış hakları korunur. Yıllık izin süresinin hesabında önceki çalışma süreleri de dikkate alınır.

İşçiler bazen de aynı işverenin birden fazla işyerinde çalışabiliyor. Örneğin bir mağaza zincirinin Çankaya şubesinde 9 ay çalıştıktan sonra ayrılan işçi, bir yılı doldurmadığı için izin parası alamadı diyelim. Bu işçi birkaç ay sonra aynı zincirin Kızılay şubesinde 3 ay çalışırsa, bir yıllık süreyi tamamlamış olduğu için 14 günlük izin hakkı elde eder. İşten ayrıldığında da iki ayrı şubedeki çalışmalar birleştirilerek kullanılmayan izin günlerinin parası ödenir. 

Yargıtay, yıllık iznin işçi açısından özde bir dinlenme hakkı olduğu, bu nedenle aynı işverene bağlı işyerlerindeki aralıklı çalışmalarda önceki dönemin zaman aşımına uğramayacağı yönünde kararlar veriyor.

Yıllık izin süresi nasıl hesaplanır?

Yıllık izne hak kazanabilmek için en az bir yıl çalışmış olmak gerekiyor. Yıllık izin süresi, aynı işyerindeki toplam çalışma süresine göre belirleniyor. Çalışması bir yıldan beş yıla kadar olanlara 14 gün; 5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlara 20 gün; çalışması 15 yıl ve daha fazla olanlara 26 gün yıllık ücretli izin verilir. İzin süreleri bunun altında olamaz ama toplu iş sözleşmesiyle veya işverenle işçi arasındaki iş sözleşmesiyle artırılabilir.

İşçinin daha önce aynı işverenin bir ya da değişik işyerlerinde geçen hizmetlerinin yıllık izne hak kazanma ve izin süreleri hesabı yönünden dikkate alınması gerekir. Kamu kurum ve kuruluşlarında işçi olarak çalışanların da hizmetlerinin aynı gerekçeyle izin hesabı yönünden birleştirilmesi zorunlu.

Kamu personelinin yıllık izni

İş Kanunu uyarınca, kamuda çalışan işçilerin izin haklarının belirlenmesinde, farklı kamu kurumlarında çalışılan süreler birlikte değerlendiriliyor. Aynı bakanlığa bağlı işyerleri ile aynı bakanlığa bağlı tüzel kişilerin işyerlerinde geçen süreler ve kamu iktisadi teşebbüsleri yahut özel kanuna veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesine dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlar veya bunlara bağlı işyerlerinde geçen süreler, işçinin yıllık ücretli izin hakkının hesaplanmasında göz önünde bulundurulmak zorunda.

Yıllık izindeki çalışan başka bir işte çalışabilir mi?

İş Kanunu’nun 58. maddesi, izinde çalışma yasağı başlığını taşır ve yıllık izne çıkan işçinin başka bir işte geçici ve kısa süreli çalışarak bundan maddi kazanç sağlamasını yasaklar. Ayrıca yıllık ücretli iznini kullanmakta olan işçinin izin süresi içinde ücret karşılığı bir işte çalıştığı anlaşılırsa, bu izin süresi içinde kendisine ödenen ücret işveren tarafından geri alınabilir.

Mevsimlik işçinin yıllık izin hakkı var mıdır?

Yaz aylarında turizm ve tarım gibi bazı sektörlerde istihdamın yoğunlaştığı işlerin büyük bölümünde mevsimlik çalışılıyor.

Bu çalışma biçiminde, yapılan iş bütün yıl boyunca süren ancak daha çok yılın belirli bir döneminde yoğunlaşan bir özellik gösterebileceği gibi yılın sadece o döneminde çalışılan bir yapıda da olabiliyor. Örneğin, yaz kış açık olan bir otelde yaz döneminde işler yoğunlaşacağı için sadece bu dönemde mevsimlik işgücü ihtiyacı doğabiliyor.

İş Kanunda mevsimlik işçilerin yıllık izne hak kazanamayacakları açık şekilde düzenlenmiş. Fakat mevsimlik çalışan kişi daha sonra sürekli kadroya geçerse, mevsimlik çalıştığı dönemler de yıllık izin hakkının doğumunda dikkate alınıyor. Yani, hak edilen yıllık izin süresi mevsimlik çalışmaları da dikkate alınarak hesaplanıyor.

Kıdem ve ihbar tazminatı hakkı doğmuyor

Mevsimlik sözleşme belirli süreli ise sürenin sonunda kendiliğinden sona eriyor. Bu durumda, çalışana kıdem veya ihbar tazminatı hakkı doğmuyor.

Mevsimlik sözleşmeler belirsiz süreli yapıldıysa veya sonradan belirsiz süreliye döndüyse, aynı diğer belirsiz süreli sözleşmeler gibi önceden bildirimle sona erdirilmek zorunda. Aksi takdirde, işverenin çalışana ihbar tazminatı ödeme zorunluluğu doğar.

Aynı şekilde çalışan kıdem tazminatının şartlarını sağlıyorsa bu sözleşme ile çalışanlara da kıdem tazminatı ödemek gerekir.

Hem kıdem tazminatına hak kazanmak için gerekli olan bir yılın hesabında, hem kıdeme esas sürenin hesabında işçinin mevsimlik iş sözleşmesine dayanarak çalıştığı dönem esas alınır. Bu durumda, iş sözleşmenin askıda bulunduğu süreler dikkate alınmaz.