Kovanda doğan yeni kraliçe arının liderliğinde bir grup arının kovanı terk ederek yeni bir koloni oluşturmasıdır.) Arıcılığın disipline edilmediği, fenni kovanların kullanılmadığı eski çağlardan günümüze kadar oğul veren arılardan bir kısmı araziye kaçar. Doğada kendilerince uygun buldukları taş aralıkları, ağaç kovukları,küçük mağaralar gibi yerleri barınak yeri olarak kullanırlar. İçleri çürüyerek boşalmış yalnızca kabuğa yakın kısmı kalmış ağaçları barınak seçen arıların burada  bal yapması, insanlarında bunu bularak el koyması ile başlar kütük balın hikâyesi. Buldukları kütük bal  tarzını model alan arıcılar, bunu arılıklarında uygulayarak meraklılarına sunmaktadırlar. Kütük bal talebi, doğada  hiçbir beşeri müdahale olmaksızın arıların ürettiği saflık ve lezzeti yakalamak isteyenlerin beklentileri istikametinde oluşmuştur.

Kütük bal, tıpkı kara kovan balda olduğu gibi peteğini arı kendisi örer. İnsan unsuru hiçbir şekilde işleyişe müdahale etmemiştir. Piyasada bulunan kütük balları da bu şekilde üretilebilir. Teoride mümkün olan bu durum pratikte farklık arz edebilir.

Kara kovan ballarında olduğu gibi kütük balda da üretim çok düşüktür. Buna karşılık talep çoktur.Ortalama 70-80  cm uzunluğunda,30-40 cm çapındaki bir kütüğün içini balla arıya doldurtmak Türkiye şartlarında pek kolay rastlanan bir durum değildir. Bir de mevsim kötü giderse orijinal kütük balına ulaşma şansımız oldukça düşecektir. Bu durumda arıcı ister istemez sıvı besleme yaparak taleplere cevap verme telaşında olacaktır.

Kara kovan balı ile kütük balın üretim yöntemi birbirine benzerdir.Şekil ve içerik olarak da biri diğerinin ikizi gibi yakındır. Tek farlılık  kara kovanda çember kullanılır kütük balda kullanılmaz.Her ikisinde de üretim düşük olmakta bu nedenle de fiyatlar  astronomik seviyelerde seyretmektedir.

Kütük balı yurdumuzda doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu’nun belli kısımlarında yaygın olarak üretilmektedir.Diğer bölgelerimizde arıcılarımızdan çeşit olması için bulundurmakta iseler de çok  sık rastlanılmaz.

SEPET BALI

Geleneksel arıcılığımızın sembol ismi arı sepeti.Yakın tarihlere kadar Anadolu’da  sepet arıcılığı yaygın olarak kullanılmakta idi.Son zamanlarda ise aile büyüklerinin hatırasını yaşatmak isteyenlerin ve sepet balı taleplerine cevap vermek isteyen arıcıların devam ettirdiği bir yöntemdir. Verimi düşük, hastalık ve zararlıları ile mücadele etme imkânı hemen hemen bulunmayan sepet arıcılığı hızla terk edilerek fenni kovanlı üretim sistemine geçilmiştir.

Arı sepetleri   genellikle ince fındık dallarından örülmekte, ortalama 90x30 boy ve çapında silindirik bir yapıya sahiptir. Konik şekilli arı sepetlerine de rastlanılırsa da bu tür sepetler   daha çok orta Avrupa ülkelerinin arıcılarında  görülmektedir. Yurdumuzda konik sepetleri Balkan göçmeni arıcılarımız kullanmaktadır. Son yıllarda onlarda tamamen fenni kovanlı üretim şekline geçtiler. Şimdilerde her iki tür de nostaljik bir yöntem olmaktan öteye her hangi bir varlığa sahip değiller.

Sepet balı  kütük bal örneğinde olduğu gibi peteklerin örülmesinde arıcının hiçbir müdahalesi söz konusu değildir. Petekli bal tüketiminde kategorik olarak  Türk insanının damak zevkine hitap eden bir yapıya sahiptir. Bu nedenle sepet balı, aranır olmuştur. Sepet balının namı diğer kara kovan balıdır. Kara kovan balı için var olan artı ve eksiler sepet balı içinde aynen geçerlidir.