ABD'de başkanlar değişince politikalar değişir mi?
ABD'nin bölgeye bakışının dışında, kendi dış politikasına da bir bakışı var. Yani ikili ilişkilerde yaşanılan günlük olaylar esas politikayı değiştirmez.
Türkiye ABD için ne kadar önemli?
Bir kere Türkiye, ABD'nin önemli müttefiki... ABD'nin dış politikasındaki en önemli öncelik Suriye'dir. Buralara yapacağınız işlerde olmazsa olmaz partneriniz Türkiye'dir.
Trump'ın 16 Nisan halk oylaması tebriği ne anlama geliyor?
Referandumdan sonra Trump'ın arayıp Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ı tebrik etmesinin nedeni ABD'nin Türkiye'yi dış politikadaki partner ülke olarak görmesindendir. Türkiye'nin ABD ile ABD'nin Türkiye ile belirli bir tarihi, ekonomik ve askeri bağları vardır.
Yeni başkanın Beyaz Saray'da ilk 4 ayı bitti. Karşımızda nasıl bir tablo var?
Trump çok da beklemediği şekilde, istatistikleri ters çevirerek başkan oldu. Beyaz Saray'a gider gitmez, ilk 4 ayda vaatlerini hayata geçirmesi gerekiyordu. Göçmen meselesi ve Obama'nın Sağlık Reformu en önemlileriydi. Bakın bunların hiçbirinin dış politika ile bağlantısı yoktur. Göçmen konusunda ABD Mahkemeleri Trump'ı durdurdu. Yargıcını geçen hafta atayabildi. Bazı bakan atamaları hala gerçekleşemedi. Obama Yasası'na kendi partisinden ciddi itirazlar geldi.
Trump tartışması neden sürüyor?
Amerikan basınında hemen hemen her gün Trump'ın Rusya ile bağları ve bu bağların Amerikan Ulusal Güvenliği'ne etkisi konuşuluyor. 4 aydır her gün ciddi şekilde bu iddialar tartışılıyor. Senato ve Temsilciler Meclisi'nde bu konularla ilgili tartışmalar yapılıyor. Bu gelişmeler devam ederken ekonomi ilk hamlede iyileşse de tekrar düşüşe geçti.
Dört ayda ortada ne var?
Bir başarı kesinlikle yok. ABD'de kamuoyu yoklamaları çok önemlidir. Son 50 yıl içinde koltuğa oturan başkanlardan, ilk dört ayda en düşük popülerlik oranı olan kişi Trump. Onun için işleri tersine döndürmeye çalışıyor.
Suriye operasyonu bunun için mi yapıldı?
Daha önce ABD'nin kırmızı çizgileri vardı. Suriye'ye ancak bu çizgiler aşılırsa müdahale yapılır deniliyordu. O tarihlerde Trump başkan adayı da değildi. Trump, Obama'yı sert bir şekilde eleştirip, 'Sakın bizi ilgilendirmeyen işlere karışmayalım' demişti. Bugün o Trump gitti Suriye'yi vurdu. Tabi ki ne kadar vurduğu da tartışılır.
Bu harekat imaj çalışması mı?
Trump bunu iki açıdan fırsat olarak gördü ve yaptı. Birincisi: 'Biz dış politikada dediğimizi yaparız.' İkincisi: 'Hani ben Rusya ile çok yakın arkadaştım? Bak onun kontrol ettiği hava sahasından vurdum.' Bu olaylar Trump'ın popülaritesini fazla olmasa da bir iki puan arttırdı. Bazen bu tarz gövde gösterileri iç siyasette işinize yaramaya başlarsa o zaman bunun tadına varırsanız bu enstrüman da elden kaçabilir. O zaman gerçekten Rusya- ABD ilişkileri tehlikeli noktaya varır.
Obama ile Trump'ın dış politikaları arasındaki fark ne?
Ben iki liderin dış politikaları arasında çok büyük farkların olduğunu düşünmüyorum. Öncelikleri Suriye'de DEAŞ'a vermişlerdi. Trump en az buna eşdeğer olarak İran'ı da kattı. Hatta bugün ABD'de dış politika durağanlığının en önemli sebebi hem Pentagon, hem Dış İşleri Bakanlığı, hem de Beyaz Saray'ın içinde 'Öncelik hangisi olmalı' konusunda yapılan tartışma...
Trump'ın önceliği İran mı?
ABD karar vericileri bunu tartışıyor. 'Öncelikli hedefimiz DEAŞ mı yoksa İran mı olmalı?' diye. Eğer öncelik DEAŞ ise terör örgütü PYD ve YPG de ABD'nin önceliği olmaya devam edecektir. O zaman müttefiki olan Türkiye ile sorun bu bağlamda çözülmeyecek. ABD, bunları bir unsur olarak görmeye devam edecek. ABD, DEAŞ'ın dışında başka sorun çıkmasını istemediği için Kuzey Irak'taki yönetim ile de ters olmak istemeyecektir.
Bu ne anlama geliyor?
Barzani'nin bağımsızlık oylaması yapacağı ve ABD'nin buna ses çıkarmaması anlamına geliyor. Bu arada gözden kaçan başka bir unsur var. Terör
örgütü PYD ile Rusya'nın diyalogları ABD'den farklı değil.
ABD'deki yeni yönetimin ortadoğu politikası nedir?
İran ile Suriye'yi ayrı konular olarak değerlendirmemek lazım. İran noktasında çok daha aktif bir Trump göreceğiz.
hiç kimse daeş'i istemezken neden bitirilemiyor?
DEAŞ'ı; Türkiye, ABD, Rusya, Esad ve bölgedeki ülkelerin hiçbiri istemiyor. Burada sorun DAEŞ gidince onun yerini kim alacak. İşte sistem burada kilitleniyor. Burada Türkiye DEAŞ'ın yerine ÖSO gelsin isterken, ABD, 'PYDYPG gelsin' diyor. Rusya ise Esad rejimini istiyor. İşte bu savaşın devam edebilmesinin nedeni DEAŞ sonrasında ne olacağının belirlenememesidir.
Ya İran?
İran öyle değil. Esad yönetimin bugüne kadar ayakta kalmasının sebebi Rusya'dan daha çok İran'dır. Irak merkezli hükümet İran tarafından desteklenmekte. İran bölgede bir hilal oluşturmuştur. Bir de Rusya'nın İran'ı desteklemesi dengeleri değiştiriyor. O zaman İran'ın nükleerleşme ihtimali ABD dışında kimseyi rahatsız etmiyor.
İran sorunu nedir?
Obama zamanında, İran'ın nükleere geçmesine çok az bir süre kala Birleşmiş Milletler gözetiminde bir anlaşma yapıldı. Bu anlaşma ile İran yurtdışında bloke edilmiş milyarlarca dolar parası serbest bırakılacak ve 15 yıl nükleer ile ilgilenmeyecekti.
Neye karşı çıkıyor?
İran bu anlaşma ile çok ciddi finans kaynaklarına ulaştı. Bu sayede uranyuma ulaşması daha da kolay olabilir. Trump, 'Bu işin çözümü ertelemelerle değil ekonomik ambargo ve gerekirse müdahale ile yapılmalı' diye düşünüyor.
ABD İran'ı vurur mu?
Dışaradan bu bölgenin genetiğiyle oynarsanız daha büyük sorunlarla karşı karşıya kalırsınız. ABD İran'ı vurmaya kalkarsa Ortadoğu ciddi anlamda karışır. İran ve Türkiye binlerce yıllık tarihi olan devletlerdir. Bölge ciddi anlamda karışır.
İran'a ambargo uygulanırsa bölgeye nasıl yansıyacak?
İran'a yönelik ambargo uzunca bir süre uygulandı. Uluslararası sistemdeki parası bloke edildi. Bunu yaparak ekonomik kriz yaşayan halk yönetime isyan edecek ve rejim devrilecekti. Bazen bu ters de tepebilir.
Trump İran ile ilgili ne zaman harekete geçer?
Trump iç politikadaki Rusya tartışmasından kurtulması gerekiyor. Yaz sonunu bulmadan Ortadoğu'da askeri hareketlilik olacaktır.
İşadamı kimliği siyasete yansır mı?
Trump'ın hayatına baktığınızda, özellikle onunla ilgili kitapları okuduğunuzda; korku, belirsizlik ve şüphe uyandırmaya dayalı bir felsefesinin olduğunu görürsünüz.
Bu ne anlama geliyor?
Obama 'Ben İran ile çatışmayacağım' diyordu. Trump 'Girmeyebilirim de girebilirim de' diyor. Korku, belirsizlik ve şüphenin yarattığı kaotik ortam Trump'ın Ortadoğu politikasını oluşturuyor. Trump iş dünyasındaki başarısı bu felsefe ile gerçekleştirdi. Bugün siyasette de bunu kullanacaktır.
GÖREVDEN AZLEDİLEBİLİR
ABD'de derin devlet Trump'ı istemiyor mu?
Başkan Trump Amerikan tarihinde, Washington'daki siyasi düzenin içinden olmayan bir kişi. Mesele şu: Devletin Trump'a emanet edildiği noktada güven sorunu yaşanıyor. Bakın 4 ay oldu Başkan olalı her gün basında 4-5 tane Rusya ile ilgili haberler yayınlanıyor. İktidara geliş yöntemleri ve kampanyası o kadar farklı bir metot ki, geleneksel fotoğrafın dışında bir adam Trump. Eğer gerçekten Rusya ile ilgili belgelerde gerçeklik varsa ABD politikası için çok ciddi sıkıntı oluşur.
Beyaz Saray'dan gönderilir mi?
Trump'a karşı ciddi bir güven sorunu var. Eğer ABD'de Trump'ın Rusya bağlantısı bu şekilde devam ederse sorunlar çıkabilir. Eğer Trump Rusya ile bizim gördüğümüzün dışında farklı ilişkiler içine girmişse, bir ABD Başkanı'nın o pozisyonda durmasına mani olacak bir bağı olduğu anlaşılırsa, üç plan devreye girer. Birincisi Trump istifa etmek zorunda kalır. Diğeri görevden azledilmesi gerçekleşir. Bunu Kongre karar alarak yapabilir. Üçüncüsü de Trump'ın kendi kabinesi onu azledebilir. Böyle bir olay ile görevden uzaklaştırılınca yerine başkan yardımcısı geçer. Bana göre 4 yıl bu şekilde devam eder ama ikinci dönemde aday olamaz.
Nasıl?
Ambargolar nedeniyle. İran ne Suriye ne de Irak'tır. İran'a öyle tepeden bomba atma ile çözülecek bir iş değil. Böyle bir durumda Rusya, İran'ın yanında olur. İran başlı başına bir güç.
PYD nerede?
Terör örgütü PYD, Amerika'nın DEAŞ'la mücadelesinde işine yarıyor.
ABD, PYD'nin bir terör örgütü olduğunu bildiği halde bunu neden yapıyor?
Çünkü kendine zararı dokunmuyor. ABD ile Türkiye arasında buna benzer birçok olay yaşandı. Mesela Johnson Mektubu Olayı. O mektupta Türkiye'ye çok açık tavır alınarak 'Kıbrıs'a giremezsin' denilmişti. Ama Türkiye Kıbrıs'a girdi.
PYD konusu ikinci bir Johnson Mektubu mudur?
Evet böyledir. Fakat birçok defa Türkiye böylesi olaylarda ABD'ye karşı tavır alabilmiştir.
RÖPORTAJ: Ali DEĞERMENCİ / FOTOĞRAF: YAĞMUR DİNÇ
