Büyük Çatma Köyü Muhtarı İbrahim Birdal öncülüğünde, köy halkının yıllardan beridir verdiği özverili çalışma neticesinde Arpaçay Kaymakamlığı tarafından yapılan şehitlik anıtının açılışı, mübarek Kadir Gecesinde törenle gerçekleştirildi. Açılış törenin ardından da kurulan çadırda iftar programı icra edildi.

Arpaçay Kaymakamı Faruk Erdem’in büyük gayretleri sonucu Büyük Çatma Köyü’nün Akyaka - Kars Karayolu üzerinde 16 X 7 metrekare çapında yapılan anıtın muhteviyatında, 9 adet şehide ve 1 adet Hicri 1334 tarihli Osmanlıca yazılı büyük paitaht ile birlikte dev Türk Bayrağı bulunuyor.

BU GÜNE KADAR 82 KÖYDEN SADECE 3’ÜNDE TOPLU MEZAR AÇILDI

Kars ve çevresinde benzer olayların yaşandığı 82 köyde, bu zamana kadar sadece 1991 yılında Subatan Köyünde 574 ve 2003 yılında Derecik Köyü’nde 360 kişinin Ermeniler tarafından aynı tarihlerde toplu olarak katledildikten sonra gömüldüğü köyde kazı yapılmış ve ardından da şehitler anısına Ani Ören Yeri ile Kars Kara Yolu üzerinde anıt yapılmıştı.

Bilindiği gibi Küçük Çatma köylüleri tarafından mezarlığa dönüştürülen 1920 yılında 178 şehidin gömüldüğü samanlıkta, 2010 yılında Mülazim Turan’a ait evin bahçesinde bulunan 90 metrekarelik alanda Müslüman Türklere ait toplu mezarın ortaya çıkarılması için Kafkas Üniversitesi (KAÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü ve Kars Müze Müdürlüğünce kazı yapılmıştı. Yapılan incelemelerin ardından daha sonra bu alan Taşınmaz Kültür Varlığı olarak tescil edilmişti.

O yıllarda Türk ordusunun doğu harekatına başladığı sırada Ermeni çeteleri geri çekilirken, Türk halkına yapmış olduğu katliamlardan birinin de Küçük Çatma köyünde gerçekleştirilmişti. Tarihi kayıtlarla, Osmanlı arşivlerinde 178 kişinin burada şehit olduğunun tespit edilmişti. Bölgemizde bu tür olayların yaşandığı 82 köy var.

MÜBAREK KADİR GECESİNDE AÇILIŞ YAPILDI

Şehitlik anıtının açılışı nedeniyle Arpaçay Kaymakamlığı tarafından resmi tören düzenlendi. Mübarek Kadir Gecesinde gerçekleştirilen açılış törenine, Arpaçay Kaymakamı Faruk Erdem, Belediye Başkanı Erçetin Altay, Arpaçay Savcısı Ertaç Sarıkaya, İl Özel İdaresi Genel Sekreteri Mehmet Özbey, Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürü Aydın Acay, Birlik Vakfı Kars Şube Başkanı Özgür Turhan, İlçe Jandarma Komutanı Yüzbaşı Emrah Çelik, İlçe Emniyet Amiri Erkan Sönmez, Azerbaycan Kars Başkonsolos Vekili, Köy Muhtarı İbrahim Birdal ve köy halkı katıldı.

Saygı duruşunda bulunulması ve İstiklal Marşı’nın okunmasıyla başlayan Emin Hınıslıoğlu’nun sunduğu törende, şehitler için Mehmet Çelik tarafından Kur’an-ı Kerim, Ramazan Menteş tarafından Mevlidi Şerif ve Arif Uysal tarafından da ilahiler okundu.

Tören sırasında Büyük Çatma Köyü İmamı Hatibi Arif Ülker’in okuduğu hatmi şerif de İlçe Müftüsü Ahmet Gözcü tarafından şehitlerin ruhuna bağışlandı.

BAYRAĞIMIZA SAHİP ÇIKMALIYIZ.

Büyük Çatma Köyü Muhtarı İbrahim Birdal, “1915 ve 1918 yıllarında ermeni mezalimine uğrayan bölgemiz büyük katliamlar görmüştür. Bu katliamı birebir yaşayan büyük çatak köy halkı topluca toplatılarak ermeni taşnak milisleri tarafından komşu köy olan küçük çatma da topluca katledilmiştir. O dönem 183 tane büyük çatma köy halkı katledilmiş ve şimdi köyümüzde yetişkin erkek sayısı 168’dir. Bu katliamın boyutunu göstermektedir. Burada asıl bu anıtı yaparken geleceği görmenin eğer bayrağımızı dilimizi kaybettiğimiz noktada düşeceğimiz son noktada budur. Şu anda dünyada birçok örneği var özellikle Müslüman devletlerinde. Bayrağımıza sahip çıkmalıyız. Bu anıta katkılarından dolayı ilçe kaymakamıma, ilçe özel idaresine, il özel idaresine, emeği geçen tüm vatandaşlarıma, gönülden beni destekleyenlere ve bütün çatak köy halkının yanında olanlara teşekkür ediyorum.” dedi.

25 NİSAN’DA BURADA TEKRAR BİRLİKTE OLACAĞIZ

Muhtar Bidal, Kafkas Haber Ajansı’na da şu açıklamayı yaptı: “1915–18 yıllarında ölen 183 ecdadımız, dedelerimiz küçük çatmak köyünde topluca katledilmiştir. Bugün burada temsili anıtımızın açılışını yaptık. 2010 yılında küçük çatmada kazısını yaptırdığımız resmi olarak şehitliğimizin de inşallah gerekli izinleri, projeleri tamamlandıktan sonra restoresini yaptıracağız. Amacımızı burada bu katliam yerini gelecek nesillere aktarmaktır. Aktarmamızdaki maksatta geçmişte yaşadığımız badireleri, zulümleri, katliamları bir daha yaşamamaktır. En azından dedelerimizi yaşadı, biz yaşamayalım, çocuklarımız yaşamasın, torunlarımız yaşamasın diye uğraşıyoruz. Asıl amacımız budur. Asıl olan 2015 yılında sözde tehcirin, sözde katliamın 100. yılını hazırlamaktır. İnşallah önümüzde ki 25 Nisan’da burada tekrar birlikte olacağız. söz de tehcirin 100. yılında tekrar ermeni mezalimini Ermeni katliamını telkin edeceğiz, reddedeceğiz. Gerekli çalışmaları yapacağız. 183 şehidimiz var burada. Bunun 113 ünün ismini bilmemekteyiz. 70 inin ismi mevcuttur. Torunları buradadır. Ermeniler geçmişte bizimle birlikte yaşadı. Hiçbir zaman Osmanlının buyruğundan çıkmadılar. Ne zaman ki Fransızların, İngilizlerin sözlerine kanarak maşa olmaya çalıştılar. Halende maşadırlar. Yakın bir zamanda Ermenistan’a giden biri olarak konuşuyorum ben. Ermenistan açlık, sefalet içinde. Çekiyorlar, çekecekler. Çünkü Osmanlıya ihanet ettiler. Onlar geçmişte yine söylediğim gibi gelsinler Türkün ekmeğine ortak olsunlar. Ama ihanet etmesinler.”

EN FAZLA KATLİAMI HİSSEDEN BÖLGELER BURALAR OLDU

Kaymakam Faruk Erdem ise, “Malum bugün önemli bir açılış var. Birazdan şehitliğimizin açılışını yapacağız. Ancak ben bugün neden buradayız biraz bundan bahsetmek istiyorum. Bildiğiniz üzere Osmanlının son dönemlerinde özellikle 18. yy’dan itibaren gittikçe Osmanlının her bölgesinde karışıklıklar başladı. Bunun sirayet ettiği bölgelerden biriside burası oldu. Ta ki bölgemiz için önemli olan iki önemli gelişme bölge hafızasında çok önemli yer etti. Bunlardan bir tanesi mihenk taşı olabilecek neticede Osmanlı Rus savaşı bir diğeri de Mondros mütarekesi. Bu iki tarihsel olay bölge için çok önemli. Bu günün anlamamız içinde çok önemli. Çünkü bildiğiniz üzere Osmanlı-Rus harbi ile sıkışan Osmanlı topraklarını bugün mevcut olan Karaurgan köyünün batısına kadar çekti ve sınırlarımıza Ruslar dayandı. Ciddi manada Osmanlıyı sıkıştırmaya başladılar. Bununla birlikte bölgede önemli faktör olan Ermeniler, Ruslar ve İngilizler tarafından topraklarımıza sokulmaya başladı. Ufak ufak işgallere başlandı. Bununla kalmadı bu süreç zamanla Mondros kadar gitti. Bildiğiniz gibi Mondros mütarekesi bizim açımızdan olumsuz ve aleyhimize olan bir anlaşmaydı. Bolşevik ihtilali nedeniyle bölgeyi bırakmaya başlayan Rusların etkisiyle artık Ermeniler Kafkaslardan, İrandan, doğu tarafından trenlerle veya başka yollarla ülkemize sokulmaya başlandılar ve bunlar burada yerleştiler. Çeşitli yerlerde, çeşitli bölgelerde katliamlara giriştiler. İnsanlık tarihinin utanç noktası diyeceğimizi çok fazla zulümler yaptılar. Tabi Ermeniler buradayken kendilerini güvene almaları için seçtikleri bazı noktalar vardı ki onlardan birisi de şu anda bulunduğumuz nokta. Çünkü burasının tren yolunda olması ve ana yol bağlantısı olması nedeniyle Pergit, Kuyucuk, Şahnalar, Geçit köyü yani bu bölgenin düz bir ova olması nedeniyle Ermeniler bu bölgede özellikle katliamlarını arttırarak bu bölgeyi temizleyip biran önce burada bir yol açmaya çalıştılar. O açıdan katliamın tanıklarından biri de bu bölge oldu. Bunun yanında Ardahan’ın Koçivan, Selim, Selimin köyleri, Susuz, bizim Zarşat, Şöleyer. Bu bölgelerde de ciddi katliamlar oldu. En fazla katliamı hisseden bölgeler buralar oldu. Esasında bu gün bu anıt burada temsili olarak Arpaçay’da ki bütün ermeni mezalimine uğrayan şehitleri de temsil ediyor.” dedi.

“BUGÜN VATAN BİZDEN RAZI OLACAK”

Kaymakam Erdem daha sonra şunları söyledi:

“Hepimizin bildiği üzere Osmanlı sadece bu bölgede mücadele vermedi. Kurtuluş mücadelesini Çanakkale cephesinde de yürüttü. Çanakkale savaşlarında arı burnu çıkartmasında şehit olan Aydınlı Ömer çavuş var. Onun cebinde bir destan buluyorlar. Orada çok güzel bir mısra var onu paylaşmak istiyorum. Orada diyor ki; Bugün vatan bizden razı olacak. / Nefer şehit ordu gazi olacak. Yani orada o gaziler, o şehitler ancak vatanın kendilerinden razı olduğunu düşünüyor. İşte bu düşünceyle bu bilinçle hareket etmek lazım. Biz burada kendi görevimizi azda olsa yerine getirmeye çalıştık. Bugün böyle bir anıtla ermeni mezaliminde katledilen şehitlerimizi anıyoruz. Bu açıdan çok anlamlı olduğunu düşünüyorum. Büyük çatma köyü muhtarı ve halkı, biz bu anıt için çok büyük çaba sarf ettik, emek verdik. Ben oldukça gururluyum, mutluyum. Böyle bir eseri açmakta bize nasip oldu. Böyle anlamlı bir kadir gecesinde bu işin idrakinde inşallah daha büyük zulümler görmez bu millet. Şehitlerimize Allah rahmet eylesin. Gazilerimize de sağlık ve sıhhat diliyorum. Hepinize teşekkür ediyorum. Bu anıtın açılışını kadir gecesine yetiştirmeye çalıştık. Bu anlamda anıtı bizim düşüncemizden daha hızlı bir sürede bitiren mütahit arkadaşımız var. Ben o özverili çalışmaları için onlara teşekkür ediyorum. Emeği geçen arkadaşlara teşekkür ediyorum. Muhtarımız bu işi sürükleyenlerden bir tanesi. Kendisi de burada çok fazla emek harcadı. Ona ve köyünden yardımcı olanlara huzurlarınızda bir kere daha teşekkür ediyorum. Malum ilden gelen misafirlerimiz var. Onlara da teşekkür ediyorum. Anıt hayırlı uğurlu olsun.”

200’DEN FAZLA ŞEHİT

Kaymakam Erdem Kafkas Haber Ajansı’na yaptığı açıklamada ise şöyle konuştu:

“Malum milli mücadele yıllarında Ermeni mezaliminin görüldüğü yerlerden bir tanesi doğu Anadolu, doğu Anadolu’da da Kars önemli bir nokta. Burada bizim Arpaçay, Zarşat, Şöleyer yani bu bölge oldukça önemli. Ermeni mezaliminin sık görüldüğü yerlerden. Bizim burada büyük çatma ve küçük çatma köyleri var. Biz bu iki köy için bu anıtı yaptık. Bu iki köyde ermeni katliamına uğrayıp şehit olanlar var. Bunlarda 200’den fazla. Zaten bunlardan bizim tespit ettiğimiz 113 tanesinin komple sülaleleri silinmiş, yok olmuş. İsimleri dahi bilinmiyor. Bir grubunda anıtın içerisinde ismini yazdık zaten. Yani buradaki şehitler 200’den fazla. Zaten bunların kemikleri de daha önce ortaya çıkarılmıştı. Toplu mezarlar var bölgede.”

ERDEM DEDE’NİN GÖZYAŞLARI

Şehit yakınlarından 94 yaşındaki Ahmet Ertem ise duygularını ifade ederken ağladı. Erdem dede, gür sesiyle okuduğu şiirle de alandakileri duygulandırdı. Annesinin o yıllarda yaşadıklarını anlatırken duyguları artan Erdem dede, “1929 doğumluyum. Ermeniler burada katliam yaptılar. Benim annem ikinci kocaya gitmiştir. Annemin ilk kocasını öldürmüşler. Annem çok acı çekmiş. Allah katliam yapanları katletsin. Sizi götürüp değişeceğiz diye aldatmışlar. Köyün üstünde hepsini bir araya toplamışlar. Topladıktan sonra kadınları arabalara bindirip Küçük pergit köyüne götürüyorlar. Erkekleri de yine aynı birere birer götürüyorlar. Bir merekte katlediyorlar. O annemin acısını gördükçe ciğerim yanıyor. Annem ağlayıp söylerdi. Onun için ciğerim yanıyor. Allah devletimizden razı olsun.” diye konuştu.