Derecelendirme kuruluşları yine Türkiye'nin gündeminde... Birbiri ardına not değerlendirmesi yapıyorlar, ekonomiye yönelik raporlar yayımlıyorlar. Önce Fitch sahne aldı. Rutin değerlendirme toplantısı sonrasında hem uzun dönemli kredi notunu hem de görünümü aynı seviyede tuttu. Ardından Standart and Poors yine takvimi önceden belli Son olarak Moody's görünümü durağandan negatife çekti, kredi notunu ise değiştirmedi. Derecelendirme kuruluşlarının son birkaç ayda yaptıkları revizyonlar ekonomi yönetimini rahatsız ediyor. Çünkü revizyonlar olumsuz yönde oldu.
Bazen kızdığımız bazen de methiyeler dizdiğimiz derecelendirme kuruluşlarından Moody's 110 ülkeyi, 12 bin ihraççı şirketi ve 25 bin kamu ihraçcısını derecelendiriyor. Bu kadar müşteri iyi para kazandırıyor doğal olarak. Moody'sin yıllık geliri 2 milyar dolara ulaşıyor. Neyse biz konumuza dönelim.
DİKKATE ALINAN KRİTERLER
Konu derecelendirme olunca verilen notlar için göz önünde bulundurulan kriterlere vurgu yapmayı ihmal etmemeye çalışıyorum. Konu yine derecelendirme... Bu yüzden bir kez daha hatırlayalım kriterleri... Öncelikle şu önemli noktanın altını çizelim; sadece mevcut ekonomik ve siyasi koşulları göz önünde bulundurmuyorlar. Aynı zamanda, geçmiş ve gelecek 10-15 yıllık olası değerlendirmelerini de dahil ediyorlar. Yani, analizlerini geniş perspektife yayıyorlar. Ekonomik ve siyasi durum değerlendirmesi ile başlıyorlar sürece. İki alanda 5 ayrı skorlama yapıyorlar; siyasi, ekonomik, harici, mali ve para skorlamaları. Siyasi konular malum... İçerideki ve dışarıdaki jeopolitik unsurlar. Örneğin Ukrayna, Rusya ve Suriye gibi. Ekonomik skorlamada, gelir seviyesi, büyüme ve ekonomik oynaklık konuları masaya yatırılıyor. Harici skorda ise TL'nin uluslararası işlemlerdeki statüsü, dış varlıkları ve vatandaşların varlıkları ön planda tutuluyor. Mali ve para skorlarında da, bütçe ve kamu açığı sürdürme performansı ve yurtiçi likidite şartları ele alınıyor. Tüm dikkate alınan faktörler çerçevesinde her bir kalem için 1'den 6'ya kadar not veriliyor. 1 en kuvvetli, 6 ise en zayıf anlamına geliyor. Son olarak 6 notu harmanlayıp derecelendirmeyi taslak halde yapıyorlar.
Uzmanlar tarafından hazırlanan rapor ön değerlendirme sonrası üst komitenin takdirine sunuluyor. İşte, karar mekanizmasında bazı sübjektif unsurlar devreye girebiliyor. Zaten, verilen notların ne kadar objektif olduğu tartışması da buradan çıkıyor. Politik faktörlerinde rol oynadığı iddia ediliyor.
TÜRKİYE'NİN NOTLARI
Şuan ki notlarımız şöyle: Fitch'de kredi notumuz BBB- görünüm durağan. Standart and Poors da BB+ görünüm durağan ve Moody's de Baa3 görünüm negatif. Üç uluslararası kabul görmüş derecelendirme şirketlerinin not düzeltmelerinde öne sürdükleri gerekçeleri birbirine çok benziyor. Daha doğrusu ortak paydada buluşuyorlar. Birincisi Türkiye ekonomisinin büyüme hızının sert düşeceği beklentisi. İkincisi cari açık. Aslında büyüme hızı düşünce cari açıkta beraberinde geriliyor. Ancak şirketlerin kaygısı cari açığın büyüklüğünde değil nasıl finanse edileceği noktasında. Yabancı sermayenin risk algısı değiştiğinden gelişmekte olan ülkelerde tedirginler. Bu yüzden, yabancı sermaye çıkışları cari açığın finansmanını zora sokabilir. Üçüncü unsur özel kesim kısa vadeli dış borçları. 125 milyar dolar borcun yüzde yüzü dış borç ile çevriliyordu. Şimdi dolar faiz oranları yükseldi ve aynı zamanda kredi edinim koşulları zorlaştı. Dolayısıyla özel kesim dış borçlarını çevirmede zorlanabilir. Son olarak Merkez Bankası'na müdahale edildiğini düşünüyorlar. Ekonomik gerekçeler yerine siyasi kararlar alınması olasılığının altını çiziyorlar.
Sözün özü, son not değerlendirmeleri piyasaları çok etkilemiyor ve etkilemeyecekte. Artık alıştık benzer konulara dayanarak yaptıkları değişikliklere... Bağışıklık sisteminiz güçlendi açıkçasI...