Giriş
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Ana Bilim Dalı Uyku Bozuklukları Merkezi Sorumlusu Prof. Dr. Derya Karadeniz, uyku apnesiyle ilgili merak edilenleri anlatıyor...
Uyku apnesi nasıl tedavi ediliyor?
Tedavi, uyku apnesi ve kardeşleri olan 13 farklı uykuda solunum bozukluğuna göre değişiyor. Çocuklarda tedavi seçeneği ameliyat. 40 yaş altı, obezite dahil başka hiçbir hastalığı olmayan hafif uyku apnesi hastaları da ameliyattan fayda görebiliyor. Ameliyatla boğaz, burun, dil ve çeneye yönelik bazı girişimler yapılıyor. Amaç solunum yolunu açık tutmak. Örneğin bademcikler alınıyor, dil kökü küçültülüyor, damak yukarı kaldırılıyor, dil veya çene öne alınıyor. Hangi işlemin yapılması gerektiğine kulak-burun-boğaz hekimi karar veriyor. Orta-ileri uyku apnesinde ve hipertansiyon gibi ek hastalığı olan hafif apnede mutlaka uyku maskesi kullanılıyor.
Uyku maskesi nedir?
Maske tedavisi bir cihaz, hortum ve maskeden oluşur. Cihaz ve maske aracılığıyla soluk borusuna basınçlı hava yollanır. Nasıl gözleri bozuk biri sabah kalktığında gözlüğünü takıyorsa uyku apnesi olan biri de gece yatarken kendisine uygun olarak tespit edilmiş ve ayarlanmış cihazını takar. Cihaz gece boyunca basınçlı havayla hastanın soluk borusunu açık tutarak horlama ve nefes durmasını ortadan kaldırır. Çok farklı tipte cihaz var. Örneğin bazıları burundan bazıları da ağız-burundan hava gönderiyor. Cihazın gönderdiği basınç da farklı.
Cihazın ayarının belli aralıklarla değişmesi gerekiyor mu?
Uyku apnesi bir hastalık. Hastanın 6 ay ya da 1 yıllık dönemlerle doktoruyla görüşmesi gerekiyor. Örneğin 45 yaşında cihaz ayarlandığı zaman bir süre sonra ‘Cihaz etkin mi, değiştirilmesi gerekiyor mu?’,
‘Hastanın eklenen başka hastalığı var mı? gibi konuların değerlendirilmesi lazım. Nasıl 30 yaşında kullandığımız gözlükle 50 yaşında kullandığımız farklılık gösterebiliyorsa uyku maskesinin de tipi, basınç ayarı değişebiliyor.
Maske kullanırken nelere dikkat edilmeli?
Cihaz doktor tarafından “Şu tipte bir cihaz alacaksınız ve şu tipte basınçla kullanacaksınız” diye önerildikten sonra alınmalı. Yoksa “Ben horluyorum, gidip kafama göre bir cihaz alayım” demek doğru değil. Yanlış tipte bir cihaz alırsa ya da cihazı farklı basınçlarda kullanırsa değişik tipte nefes durmaları tetiklenir.
Cihazlar ses çıkarıyor mu?
Hayır, şu anda kullanılan cihazlar hastaya veya eşine rahatsızlık vermiyor.
Hasta ne zaman rahatlamaya başlıyor?
Cihazı kullandığı ilk günden itibaren rahatlıyor ama asıl etkiyi 15 gün sonra görüyor.
Bazı apne hastalarına içi tenis topu dolu çantayla uyumaları öneriliyor...
Pozisyonel apnede yani uyku apnesi sadece sırt üstü yatarken ortaya çıkıyorsa yararlı olabilir. Çantanın sırtın tam ortasına gelmesi gerekiyor. Hasta tenis topuyla uyuyabilirse, ki bunu herkes yapamıyor, o zaman hep yan uyuduğu için nefes durmaları ortaya çıkmıyor.
Diş hekimlerinin hazırladığı apareyler faydalı mı?
Alternatif tedavi olarak genç ve hafif uyku apneli kişilerde kullanılabilir. Ama aparey her hastaya ayrı hazırlanmalı, hastanın çenesine, diline göre yapılmalı.
Bitkisel ürünler horlamayı azaltır mı?
Horlayanlar şu bitki çayını içsin, şöyle beslensin' demek kesinlikle doğru değil. Horlamanın azalması demek, uyku apne sendromunun ortadan kalkması anlamına gelmiyor. Ama alkolü kesmeniz apnenin şiddetini azaltır. Bir de yatarken yemek yemeyeceksiniz, yemek yeme faslını yatmadan 3 saat önce bitireceksiniz. Bir tek bu önlem kanıtlanmış. Yoksa 'Ihlamur içelim, geçsin' diye birşey asla yok.
Egzersiz çözüm mü?
Yaşam tarzı değişikliği veya egzersiz ile uyku apne sendromunu ortadan kaldırmak tıbben mümkün değil. Egzersiz, kilo vermek üzerinden uyku apnesinin şiddetini azaltabilir. Ama uyku apnesi olanları tedavi etmeden yaşam tarzlarını değiştirmek çok zor. Çünkü bu hastalar hep yorgun, bitkin insanlar. Önce hastalığın tedavisine başlamak lazım ki dinlenmiş uyansınlar, sporunu yapıp aktif olarak çalışsınlar.
