Arapça kelime olan a-k-l yani akıl kök anlam olarak tutmak ve sımsıkı kavramaktır. Akıl/akletme ise ilmi kabul etmeye hazır olan güç (müfredat). Yani ilme/bilgiye tutunmak, sımsıkı sarılmaktır. İlim ve bilgi yani Sünnetullah’ı keşiftir akletme. Akletme Sünnetullah’a uygun/uyumlu yaşamadır yoksa:
“Allah, pisliği, aklını kullanmayanların üzerine bırakır.” Yunus/100
Yüce Allah’ın insanoğluna bağışladığı en büyük nimetlerdendir akıl/akletme
İnsanoğlunu diğer canlılardan ayırt eden özellikleri;
– İslam fıtratı üzere yaratılma
– Akıl/akletme
– İrade
Bu özellikleriyle insanoğlu diğer canlılardan ayrılıp imtihana/sınava tabi tutulmuştur. Bu yazının konusu akletme olduğu için diğer iki özelliğe burada değinmeyeceğim.
Sünnetullah/Allah’ın kanunlarını iki başlıkta ele alırsak:
– Kitab-ı kainat
– Kitab-ı hayat/vahiy/kuran
İnsana ilk vahiy; İKRA/OKU! Dur.
Bu ilk emir, metni/kitabi bir okumadan ziyade kainatın hayatın OKUnması emridir. Bine yakın ayette düşünün/düşünmez misiniz, akledin/akletmez misiniz der yüce Allah. Bine yakın ayette bu emirler geçer ve bu atıflar kainat ve vahiy okumasına yöneliktir:
Bakara.219 – “… Böylece Allah mesajlarını size açıklıyor ki tefekkür edesiniz.”
Al-i İmran.191 – “Onlar ki ayakta dururken, otururken ve uzandıklarında Allah’ı anar, (ve) göklerin ve yerin yaratılışı üzerinde inceden inceye düşünürler: “Ey Rabbimiz! Sen bunları(n hiç birini) anlamsız ve amaçsız yaratmadın. Sen yücelikte sınırsızsın! Bizi ateşin azabından koru!””
Rad.3 – “Yeryüzünü yayıp genişleten ve onun üzerine yerinden oynatılmaz dağlar yerleştirip vadilerinden nehirler akıtan ve orada her tür bitkiden iki cins yaratan ve gündüzü geceyle örtüp bürüyen O’dur. Doğrusu, bütün bunlarda, düşünen insanlar için mutlaka (çıkarılacak) dersler vardır!”
Yüce Allah’ın kainatta ve Kuran’da bize sunduğu bilgiye/sünnetullaha sımsıkı sarılma, tutunmadır akletme.
İnsanoğlu binlerce yıl kainat okumalarını sistematik hale getirmeye çalışmaktadır. Matematik bir çok bilme temel teşkil etmiş olup, fizik, kimya, biyoloji, geometri, astronomi, coğrafya, tarih, edebiyat, filoloji/dil bilim, anatomi, tıp, mantık, psikoloji, sosyoloji.. /kainat bilgisine sımsıkı sarılmadır akletme.
Kuran da ki bilgiler bütününe (tedricen) sımsıkı sarılmaktır akletme.
Tevhid akletmedir.
Allah’a ortak koşmamak akletmedir.
Allah ile aldatan hocalardan/şeyhlerden uzak durmaktır akletmek.
Hurafeleri terk etmek akletmektir.
İnsanları kandırmamak akletmektir.
Tartıda hile yapmamak akletmektir.
Dedikodu, fitne, kan dökme, zulüm akletmemektir.
Akletmemek pisliğe düçar olmaktır.
Akletmek kitab-ı kainat ile kitab-ı kuran’ı ayırmamaktır.
Akletmek Müslüman/teslim olmaktır.
Allah’a emanet ol sevgili okur
