Güç kaybı

8 Temmuz 2019 tarihli yazıda sözü edilen Under Pressure: The Squeezed Middle Class (Baskı Altında: Ezilen Orta Sınıf) başlıklı OECD raporundan özetlenen bilgileri sunmaya devam ediyoruz.

REFAH VE GELİŞMENİN LOKOMOTİFİ

Güçlü ve gönençli bir orta sınıfın varlığı sağlıklı ekonomi ve toplumlara destek olur. Onlar eylemleri ve etkinlikleriyle yalnız kendi konumlarını değil başkalarının durumlarını da iyileştirirler. Orta sınıfların eğitim, sağlık ve konuta yaptıkları yatırımlar, nitelikli kamu hizmetleri için destekleri, yolsuzluklara karşı hoşgörüsüzlükleri, başkalarına ve demokratik kuruluşlara olan güvenleri, kapsayıcı bir gelişmenin gerçek temelleridir.
Orta sınıf özellikle kendilerinin ve çocuklarının eğitimine yoğun yatırım yaparak mevcut ve gelecekteki beşeri sermayeyi artırmaktadır. Güçlü bir orta sınıf sürdürülebilir verimlilik artışını desteklemenin temeli olup, sosyal güvenliğe gereği gibi para yatırarak milyonlarca aileyi yoksulluktan kurtarır.

Orta sınıf girişimciliğin ve yenilikçiliğin kaynağı olarak da ekonomik gelişmeye ve sermaye birikimine katkıda bulunur. Bu bağlamda güçlü bir orta sınıf, küçük ve orta ölçekli girişimlerin gelişmesi ve sağlam bir girişimcilik sektörünün oluşması için önemli bir unsurdur. Yani orta sınıfın güçlü olduğu ülkelerde ekonomik gelişmenin de güçlü olduğunun kanıtları ortadadır.

EKONOMİK ETKİSİ AZALIYOR

Son otuz yıl boyunca orta gelirli sınıfın geliri çok azalmış, hatta bazı ülkelerde yerinde saymıştır. 1980 ortalarından beri orta gelirler, yüksek gelirlerden belirgin şekilde daha az artmış olup küresel mali krizler bu eğilimi pekiştirmiştir. 2007 ile 2016 arasında gerçek ortanca gelirlerin OECD ülkelerindeki yıllık ortalama artış hızı yüzde 0,3 (binde üç) olup, bu değer 1980 ortaları ile 1990 ortalarındaki yüzde 1 ve 1990 ortaları ile 2000 ortaları arasındaki 1,6’lık artışla karşılaştırılabilir. OECD kapsamında birkaç ülke hariç orta gelirler son on yılda pek az artmıştır.
Genel olarak, geçen otuz yılda orta sınıfın ortanca gelirleri en zengin yüzde 10’luk kesimin gelir artış oranlarından üçte bir daha az artmıştır. Hatta bazı ülkelerde en tepedekilerin gelirleri fırlamıştır. Örneğin ABD’de en üstteki yüzde 1’lık kesimin toplam gelirdeki payı son üç on yıllık dönemde yüzde 11’den yüzde 20’ye çıkarak hemen hemen ikiye katlanmıştır. Bundan dolayı orta sınıfın ekonomik etkisi, “ekonominin ağırlık merkezi” olma rolü zayıflamıştır. Otuz yıl önce tüm orta sınıf hane halklarının toplam gelirleri, üst gelir grubunun toplam gelirlerinin dört katı iken, bugün bu oran üçten azdır.

HAYAT PAHALANIYOR

Gelir artışının yavaşlaması zaten durumu kötüleştirmişken; buna paralel olarak orta sınıfın yaşam biçiminin maliyeti de artmıştır. Küresel mali krizden önce orta gelirli ailelerin tüketim harcamaları gelirlerinden daha hızlı artmıştır. Çeşitli ülkelerde krizin feci bir sonucu olarak tüketimdeki düşüş, ciddi ve kalıcı olmuştur. Diğer durgunluklara benzer şekilde dayanıklı tüketim mallarındaki düşme daha güçlü olmuş, ancak önceki durgunluklardan farklı olarak dayanıklı olmayan tüketim kalemlerinde (özellikle hizmetlerde) de düşme olmuştur.

Orta sınıfın yaşam biçimi tipik olarak; uygun bir ev, iyi eğitim, iyi ve erişilebilir sağlık hizmetleri gibi belirli mal ve hizmetlerle ve yaşam koşullarıyla ilintilidir. Ancak orta gelirler hayli geride kalırken sağlık, eğitim ve barınma gibi temel tüketim mal ve hizmetlerinin fiyatları enflasyonun bir hayli üzerinde seyretmiştir. Özellikle yaşlanma ve yeni tıbbi teknolojiler, sağlık hizmetlerinin maliyetini artırmıştır. Diploma için olan yarış, anne ve babaları eğitime daha fazla yatırım konusunda baskı altına almış, birçok ülkede eğitim hizmetleri daha masraflı hale gelmiştir.
İşlerin coğrafi olarak kutuplaşması, en iyi işlerin olduğu büyük kentsel alanlarda konut fiyatlarını artırmıştır. Orta sınıfın konut ve diğer büyük harcama kalemlerindeki aşırı artış nedeniyle, orta sınıfın yaşam tarzına kavuşmak artık geçmiştekinden daha zordur.

NOT: Yaşadığımız sorunların sadece bize özgü olmadığını kanıtlayan bu raporu özetlemeyi sürdüreceğiz.