Başlığa bakıp 'Ne göllesi ne bayramı?' diye soran okuyucularımı işitir gibiyim.
Efendim, 'gölle' öz dedenizin, ninenizin çok sevdiği geleneksel bir yiyecektir, 'bayramı' ise asırlarca kutlanan Yörüklere özgü bir bahar bayramıdır desem…Bilmem kaç kişi inanır bana?
Kimseye kızamıyorum, zira eskiye ait ne varsa gömüp üstüne beton döken 'naylon' muhafazakarların elinde maskara olduğumuz için çoktan unuttuk, gittik bize ait olan değerleri…
GÖLLE NEDİR?
Gölle, mısır ve/veya buğday haşlanarak yapılan bir tür Yörük yiyeceğidir. Anadolu'da orta ve batı Toroslar, batı ve kuzey Ege bölgelerinde Yörükler arasında yapılır. Karadeniz ve Marmara boyunca bilhassa Çepni Yörükleri arasında buna benzer geleneksel yiyeceklerin varlığı biliniyor. Bilhassa Rumeli'de, Makedonya ve Rodop Dağları civarında Rumeli Yörükleri arasında sevilen bir yiyecektir.
Daha iyi anlaşılsın diye söylüyorum: Modern kültürde 'bardakta haşlanmış mısır' diye satılan atıştırmalığa benzer. Farkı, koca sahanlarda haşlanmasıdır. Küllüsü ve sadesi olur.
GÖLLE BAYRAMI
Bugün Yunanistan topraklarında kalan Kavala, Sarışaban, Drama gibi eski Osmanlı topraklarında yüzlerce sene kutlanan yöresel bahar bayramıdır.
1924 nüfus mübadelesi Anadolu'ya taşınan bu gelenek, 1960'lı yılların sonlarına kadar Samsun'daki mübadil köylerinde de sürdürüldü.
Daha sonra zamanla küreselleşmeyle birlikte giderek unutulmaya başlanan bu bayram, genç nesiller tarafından tamamen unutuldu.
GÖLLE BAYRAMININ TARİHİ
Özgün kökleri, Oğuz Türklerinin Orta Asya'daki yaşantısında ve Anadolu'da Hitit bereket tanrıçası 'Kibele' kültünde aranabilir.
Rumeli'deki geçmişi, Osmanlıların Balkanlar'a çıktığı 14. yüzyılın ortalarına kadar uzanmaktadır. Osmanlıların Rumeli'de izlediği fetih ve iskan politikalarına paralel olarak buraya gönderilen Yörük Türkmenlerle beraber yerleşmiştir. Rumeli'de değişik bölgelerde farklı varyasyonlarla kutlanır olmuştur.
GÖLLE BAYRAMI NE ZAMAN KUTLANIR
Nevruzdan itibaren ilkyaza kadar olan bahar aylarında, daha çok da Hıdırellezle beraber kutlanır. Mart, nisan, mayıs aylarında önceden kararlaştırılan bir gün olabilir.
GÖLLE BAYRAMINDA NELER YAPILIR
Köydeki her haneden kurutulmuş mısır toplanır. Köylüler işi gücü bırakır. Hep birlikte kıra gidilir. El birliği ile mısır taneleri koçanlarından ayrılır. Ateş yakılır. Büyük kazanlarda haşlanır. Tuzlanır. Köy halkı arasında paylaştırılır. Bunun yanı sıra rengarenk boyanmış yumurtaları tokuşturma, mani okuma, niyet çekme, dilek ağacına çaput bağlama, salıncak kurma, türkü söyleme gibi gelenekler yerine getirilir.
HAFTAYA GÖLLE BAYRAMI VAR…
Yaptığı özgün etkinlikler ve Türk kültürüne yaptığı değerli hizmetlerle fark yaratan bir hemşehri derneği olan Samsun Mübadele Derneği, şimdi de 'Gölle Bayramı'nı yeniden canlandırıyor.
Derneğin hanım başkanı Olcay Yanık, gölle bayramının yaşatılabilmesi için popüler kültürle barışması gerektiğini düşünüyor.
Bu amaçla 28-29 Mayıs 2016 tarihlerinde, 56'lardaki Uğur Mumcu Parkı'nda İlkadım Belediyesi'nin desteği ile 'modern çağın gölle bayramı' sayılabilecek bir etkinlik düzenlenecek. Gelecek hafta sonu, parkın içine çok sayıda stant kurulacak, geleneksel yiyecekler ve el işleri, organik ürünler sergilenecek.
Bu arada bu bayramın özgün ritüelleri de yaşatılacak. Örneğin gölle pişirilecek, renkli yumurtalar haşlanacak, hatta sembolik dilek ağacına çaput bile bağlanacak.
Etkinliğe kimler mi davetli? Elbette kendisini Türk kültürüne bağlı hisseden bütün Samsunlular…
Olcay Hanım, 'Bu bir mübadil bayramı değil, nihayette kökleri asırlar öncesine inen bir Türk geleneği…' diyor ve bu şehirde beraber nefes alıp veren herkesi gelecek hafta sonu Uğur Mumcu Parkı'nda gölle yemeye çağırıyor!
Sanal Alemci
Fotoğraf aldatır bazen adamı: Samsun'un sevilen simalarından Kenan Aral, Sinop sokaklarında körebe oynamıyor…
Kenan Abi, engelli vatandaşların yaşadığı sorunlara dikkat çekmek için gözlerini bağlamış, elinde baston, arşınlıyor sokakları…
Bize düşen de 'helal olsun' demek…
Hatta dedik bile!
