Diyanet’ten Cumhuriyet düşmanı için güzelleme

Mustafa Mert Bildircin

Birçok bakanlığı geride bırakan bütçesi, harcamaları ve çocuklara yönelik gerici uygulamalarıyla tartışmalı hale gelen Diyanet İşleri Başkanlığı bir skandala daha imza attı. Diyanet İşleri Başkanlığı’na bağlı Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi, (İSAM) Sevr Antlaşması’nın imzalandığı dönemde Osmanlı Devleti’nin şeyhülislamlık makamında oturan ve Millî Mücadele karşıtı çalışmalar yürüten Mustafa Sabri Efendi’yle ilgili çalıştay düzenledi. Mustafa Sabri Efendi güzellemeleriyle dikkat çeken çalıştay, İSAM ve Osnabrück Üniversitesi İslam İlahiyatı Enstitüsü ortaklığıyla gerçekleştirildi.

Cumhuriyet düşmanına güzelleme
Millî Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) “eğitimi gericileştirme” çalışmaları kapsamında eğitim müfredatından “Milli Mücadele’nin kazanılmasında Atatürk’ün rolü” başlıklı bölümü çıkarmasının tartışmaları sürerken, Diyanet İşleri Başkanlığı’na bağlı İSAM’ın, Milli Mücadele düşmanlığıyla bilinen Mustafa Sabri Efendi’yle ilgili etkinlik düzenlediği ortaya çıktı. Yurtiçi ve yurtdışından 40 katılımcının yer aldığı ve dört ayrı oturumla gerçekleşen etkinlikte Cumhuriyet’in ilanından hemen sonra “işbirlikçi” olduğu gerekçesiyle sınır dışı edilen Mustafa Sabri Efendi güzellemeleri dikkati çekti. Çalıştayda, Mustafa Sabri Efendi’den sık sık, “Modern bilimleri tenkit eden, akıl ve ilimi öne çıkaran” nitelemeleriyle söz edildi.

Hilafet için Papa’ya mektup
Halifeliğin 1924 yılında kaldırılmasının ardından, dönemin Papa’sı XI. Pius’a mektup yazarak, hilafetin tekrar inşası için yardım isteyen Mustafa Sabri Efendi’nin İslam düşüncesine “katkısı”nın tartışıldığı etkinliğin düzenleme kurulunda, bir dönem adı Diyanet İşleri Başkanlığı için geçen Prof. Dr. Raşit Küçük ile Doç. Dr. Tuncay Başoğlu ve Prof. Dr. Bülent Uçar da yer aldı.

“Yeniliklere karşı savunmacı”
“Elimden gelse Türkleri Arap yaparım” sözlerinin sahibi Mustafa Sabri Efendi’nin, Müslümanların “ümmet bilincini kıracağını” ve kendi aralarındaki bölünmeyi tetikleyeceğini öngörerek halifeliğin kaldırılmasını eleştirdiği belirtilen çalıştayda, Milli Mücadele’de yer alanlar “yenilik taraftarları” olarak tanımlandı. Çalıştay’ın dördüncü oturumuna konuşmacı olarak katılan Gaziosmanpaşa Üniversitesi’nden Yrd. Doç. Dr. Nâzım Büyükbaş, Mustafa Sabri Efendi’nin “bağnazlık” içerisinde hareket etmediğini öne sürerek şu ifadeleri kullandı: “Bir alim ve fıkıh bilgini olarak Sabri Efendi’nin eserlerinde ilk göze çarpan, yenilik taraftarlarına karşı savunmacı ve reddiyeci tarzıdır. Onun hukuk mantığına olan hakimiyetinde usul ve ilmine verdiği önemin rolü tartışmasızdır. Ayrıca konuları ele alırken usul anlayışını sağlam bir mantık ve hakkaniyet üzerine kurma çabası gösterir.”

Mustafa Sabri Efendi kimdir?
Osmanlı’nın son dönemi ve Cumhuriyet’in ilanından sonra, Milli Mücadele ve Atatürk karşıtı faaliyetler sürdüren Mustafa Sabri Efendi, 1927-1930 yılları arasında Gümülcine ve İskece’de çıkardığı Yarın ve Peyam-ı İslam isimli gazetelerde Cumhuriyet karşıtı yazılar kaleme aldı. 1930’da imzalanan, “İkamet, ticaret ve seyrisefain sözleşmesi”yle Yunanistan’dan sınır dışı edilerek Mısır’a sürülen Mustafa Sabri Efendi, 1954 yılında Mısır’da hayatını kaybetti.