Diyabetliye sıcak havadaki tehlike

Diyabetlisiniz, insülin kullanıyorsunuz beslenme programında bir değişiklik yok, kullandığınız insülin dozları aynı, hayatınızda özel bir değişiklik yok. Ama kan şekeriniz de anlam veremediğiniz bir şekilde yüksek gidiyor. İlave insülin yapıyorsunuz, kan şekeriniz yine düşmüyor.

İNSÜLİN PROPEKTÜSLERİNDEKİ TARTIŞMALI KONU

Geçenlerde tip 1 diyabetli bir genç bu şikayetle başvurdu, 18 yaşında sportmen, diyetine titizlikle uyan başarılı bir iş adamı. Hayatında hiçbir değişiklik yok, insülin dozu aynı ama tüm kan şekerleri yüksek.

Diyabetli gence ilk sorum; “İnsülinleri nerede saklıyorsunuz?” oldu. İnsülinleri buzdolabında muhafaza ettiğini, kullandığı insülin kalemini cebinde taşıdığını, zaten ilaç prospektüsünde de “kullandığınız insülinleri oda ısısında muhafaza ediniz” diye yazdığını söyledi. Herşey kuralına uygundu. İlaç prospektüsleride, internette yazılanlarda, konumu otoritesi olan hocaların açıklamaları da hep aynı bilgiyi veriyordu. İnsülinler oda ısısında kullanılabilir. Ama bu bilgi gerçekten doğru muydu?

İnsülin yaşam kurtarıcı bir ilaç, hormon yapısında. Yapılan çalışmalar insülinin oda ısısında 4 hafta sonra aktivitesini kaybettiğini gösteriyor. Bu nedenle prospektüs 4 hafta kullanılır diyor.

Burada önemli bir algı farkı var. Sanılıyor ki; insülin buzdolabından çıkarıldıktan sonra 4 hafta normal aktivitesinde kullanılır da, dördüncü haftada aktivitesi birden biter, kullanılmaz hale mi gelir?

İNSÜLİNİNSICAKTA HAVALARDA ETKİSİ AZALIYOR

Çok basit farmakoloji ve biyoloji bilgisi ile bu süre içinde hormon yapısındaki ilaçların aktivitesinin birden değil yavaş yavaş azaldığını söyler. Başka bir deyimle oda ısısında insülinin her hafta yavaş yavaş bir aktivitesinden bir miktar kaybettiği yaklaşık 4 hafta sonra işlemez hale geldiğini söylemek sürpriz olmaz.

Ülkemizde kullanılan insülinlerin 1 ml’sinde 100 ünite insülin bulunmakta. Basit bir mantıkla günde 20 ünite insülin yapan bir hastanın bir hafta sonra kullandığı insülin aktivitesinin yarı doza indiğini, 20 ünite insülin yaparken aslında hastanın 10 ünite yani farkında olmadan yaptığı dozun yarısı insülin yapıyor anlamına geliyor. Bu da diyabetli hasta kurallara uysa bile insülin doz yetersizliği nedeniyle kan şekerlerinin yükselmesi demek.

Bu nedenle diyabetli gence “Yine de kullandığınız insülinler bozulmuş olabilir” dedim.

Gerçekten insülinlerini değiştirdi, buzdolabından aldığı yeni insülin kullanmaya başladı. Kısa bir süre içinde kan şekerleri düzeldi.

İNSÜLİNİN İDEAL SAKLANMA KOSULLARI NEDİR?

İnsülinin hem sıcakta hem de soğukta aktivitesi azalıyor. Ideal saklanma ısısı +4°C civarında tutulması. Doğru yöntem de insülini buzdolabının iç kapağında yumurta peynir konan bir yerde muhafaza etmek. Bu nedenle insülinin asla oda ısısında tutulmaması ve seyahatlerde de soğuk zincir içinde taşınması gerekli.

İnsülin ve benzeri hormon ilaçları üreten ilaç endüstrisi bu nedenle fabrikadan çıkıştan itibaren gideceği ülkelere kadar birkaç günlük kısa mesafelerde olsa ilaçları soğuk zincirde taşıyor.

Diğer bir tehlike de insülinin donması. Buna çok dikkat etmek gerekir, donan insülin etkisini yitirir. Bu nedenle yanlışlıkla buzlukta tutulan insülinleri de kullanmak doğru değil.

Önemli başka bir uyarı da eczanelerle ilgili. Eczanelerden insülin alırken genellikle insülin bir buz aküsüne sarılıp hastaya öyle veriliyor. Buz aküsü ile yapışık şekilde paketlenen insülinlerin bir süre sonra donma tehlikesi ortaya çıkıyor. Bu nedenle buz aküsüyle insülin kalemi arasında donmayı engelleyecek bir önlem almak gerekir.

İNSÜLİN BOZULMASI NASIL ENGELLENİR

İnsülin kalemini günlük yaşamda çantada veya cepte taşımak çok riskli. Dışarda ya da oda ısısında insülinin aktivitesi birkaç hafta hızla azalabilir. Sonuçta diyabetli insülin yaptığı halde kan şekeri değerleri düşmeyebilir.

İnsülinin bozulmaması için soğuk zincirde taşıyacak dört seçenek vardir: İnsülin Termosu, İnsülin Çantasi, Buz Aküleri, ve Polimer İnsülin Kalem Kılıfı.

İnsülin termoslarının günlük yaşamda kullanımı zor, büyük ve pratik değil ve daha önemlisi kırılma riski var. Ancak uzun süreli seyahatlerde kullanılabilir.

İnsülin çantalarının birçok çeşidi var, genel olarak içine buz aküleri konuluyor. Ağır ve büyük olması günlük yaşamda kullanımını güçleştiriyor. Ayrıca içindeki buz akülerinin sıcakta erimesi ya da insülini dondurması gibi olumsuz etkileri olabilir, ancak uzun süreli seyahatlerde kullanılabilir.

Buz akülerinin tek başına uzun süreli koruyucu etkisi yok, aksine insülini dondurarak bozulmasına neden olabilir.

Polimer İnsülin Kalem Kılıfı, diğer adıyla Frio insulin kaleminin içine konduğu yumuşak gözlük kılıflarına benzer özel kumaşla kaplanmış, ince ve küçük bir kılıf. Kolayca cepte taşınabiliyor. İçindeki özel polimer partiküllerini taşıyan kılıf buzlu suda 10 dakika tutulduğunda polimer soğuk suyla jel haline geliyor ve gün boyu insülini serinde tutabiliyor. Hatta 4 gün 20 derecenin altında muhafaza edebiliyor.

Bunlar arasında özelliklerine göre bir karşılaştırma yaptık.

HANGİ İNSÜLİN KORUYUCUSU DAHA İYİ

SICAKTA İNSÜLİNLERİN BOZULMAMASI İÇİN BEŞ ALTIN KURAL

* Kullandığınız insülinler de dahil olmak izere tüm insülinler buzdolabında kapak kısmında muhafaza edin, buzluktan uzak tutun, asla dondurmayın.

* Eczaneden insülin alırken buz aküsüne doğrudan temas etmesini engelleyin, insülin donarsa etkisini yitirir.

* Günlük yaşamda yanınızda taşıdığınız insülini mutlaka bir koruyucuya koyun,en pratik koruyucu polimer insülin kılıfları yada frio tipi koruyucular.

* Seyahatlerde insülinleri kargo bölümüne vermeyin, ısı değişikliklerinden bozulabilir, mutlaka doktorunuzdan bir belge alarak yanınızda taşıyın.

* Sıcak havalarda hiç bir nedeni olmadan kan şekeriniz yükseliyorsa insüliniz bozulmuş olabilir, insülin kaleminizi değiştirin.