A.Önce devlet refleksi:

1-Bir kişi veya grup suç işlerse devlet ne yapar?

-Ceza verir. Islahı için çalışır. Grubu da dağıtır.

2-Bir kişi ya da grup kanunen suç sayılmayan bir ahlaksızlık yaparsa devlet ne yapar?

-Bazı hallerde “engel olmaya” çalışır ama o eylemi suç haline getirmedikçe ceza veremez. Grubu dağıtmaya çalışabilir ama bunun için de hukukun dışına çıkamaz.

3-Bir kişi ya da grup suç ve ahlaksızlık sayılmayan bir günah işlerse devlet ne yapar?

-Din ve vicdan hürriyeti çağındayız. “Salt günah”ın kamusal ve dünyevi müeyyidesi yoktur. Devlet bu tür işleri sivil alana bırakır. Diyanet İşleri Başkanlığı bu sebeple “devlet” değildir ve “devlet kurumu” olmamalıdır. Olmuştur ama yanlış olmuştur. Düzeltilmelidir.

4-Bir kişi ya da grup “yanlış fikirler”e kapılırsa devlet ne yapar?

-Fikrin doğruluğu ya da yanlışlığı devleti asla ilgilendirmez. Fikirlerin cebir ve müeyyide ile ilgisi yoktur. Fikirler hapiste çürütülemez. Tarih boyunca fikirler hapisten hep daha güçlü çıkmıştır.

5-Bir kişi ya da grup “yanlış fikirler”i yaymaya çalışırsa devlet ne yapar?

-Devlet fikir tartışmalarının tarafı da hakemi de olamaz. Bu konu sivil alanın işidir. Devletin sivil alanı güçlendirmesi gerekir.

B.Şimdi cemaat refleksi:

1-Bir kişi veya grup suç işlerse dinî cemaatler ne yapmalı?

-Elinde suçla ilgili delil varsa devlete vermeli. Suçlunun da dindarlaşması ve böylece ıslahı için çalışmalı.

2-Bir kişi veya grup kanunen suç sayılmayan bir ahlaksızlık yaparsa cemaatler ne yapmalı?

-Ahlaksızlığa “engel olmaya” elbette çalışmalı ama bu amaçla kuvvet kullanmaya kalkmamalı. Nasihatle ve belki tekdir/ikaz ile yetinmeli.

3-Bir kişi veya grup suç ve ahlaksızlık sayılmayan bir günah işlerse cemaatler ne yapmalı?

-Günahkâr kişinin veya grubun günahtan kurtulması için dua etmeli. Organize olmalı ve günahkârlar grubunun ıslahı için gayret etmeli.

4-Bir kişi ya da grup “yanlış fikirler”e kapılırsa cemaat ne yapmalı?

-Kendince doğru fikri anlatmaya çalışmalı. Muhatabı alıcı ise verici olmalı.

5-Bir kişi ya da grup “yanlış fikirler”i yaymaya çalışırsa dinî cemaat ne yapmalı?

-Fikre fikirle mukabele edilir. Devletin hakemliği istenmez!

Bu ayrımın ve cevapların neticesi nedir?

Günümüzde cemaatler ve devlet yukarıdaki çizgiyi net biçimde çekemediği için kafalar karışıyor. Bilhassa, devlet yetkisi kullanan ama aynı zamanda cemaat mensubu olan kişilerin yaptığı yanlış işler göze batıyor. “Cemaatleri devletten uzak tutalım” hükmünün, yanlış olarak “cemaat mensuplarını da devletten uzak tutalım”a dönmesine sebep oluyor.

Oysa çare belli:

-Resmi ve sivil alan arasındaki çizgiyi netleştirmek.

-Kişinin zihninde ve fiilinde devlet memuriyeti ile cemaat mensubiyetini ayırmasını sağlamak.

-Ve kuralların sağlıklı işlemesini denetlemek.