COVİD-19 hastalığı artık her yerde
Sars-CoV-2, tüm dünyada 100’ün üzerinde ülkede saptanan ve
ilk olarak Çin’in Vuhan eyaletinde aralık ayı sonunda solunum yolu enfeksiyonu belirtileri
(ateş, öksürük, nefes darlığı) şikayetleri olan ve pnömoni (zatürre) gelişen
bir grup hastada tespit edilen ve etkeni 7 Ocak 2020’de tanımlanan bir
virüstür.
COVİD-19 (yeni Corona virüs hastalığı ), bu virüsün neden
olduğu ve artık ülkemiz sınırlarınada da giren, yurtdışından dönen hastalardan
kaynaklı olduğu kabul edilen ve Sars-Cov-2 pozitifliği doğrulanan vakaların yer
aldığı, hızla yayılan bulaşıcı bir hastalıktır.
İlk olarak bu bölgedeki deniz ürünleri ve hayvan pazarında
bulunanlarda tespit edilen bu viral enfeksiyon, daha sonra insandan insana
bulaşarak (en sık bulaşma yolu), başta İtalya ve İran olmak üzere tüm dünyaya
yayılmıştır.
Hayvanlarda Corona virüs tespit edilmiş mi ve ne yapılmalı?
Mevsimsel soğuk algınlığı virüslerinden olan Corona
virüsleri şu ana kadar; yarasa, kedi, köpek, domuz, kemiriciler ve kanatlı
hayvanlarda tespit edilmiştir. Sars-CoV-2 virüsü genomuna en çok benzeyen
yarasalarda tespit edilen BAT-SL-CoVZC45’dir.
Evde bakılan kedi/köpek gibi evcil hayvanların Yeni Coronavirüsle
enfekte olması beklenmemektedir. Ancak evcil hayvanlarla temas sonrası her
zaman için ellerin su ve sabunla yıkanması gereklidir. Böylece hayvanlardan
bulaşabilecek diğer enfeksiyonlara karşı korunma sağlanacaktır.
Covid-19 nasıl bir seyir gösterir?
Virüse yakalanan ve hiçbir belirti vermeyen taşıyıcılar
olabileceği bildirilmekle birlikte, bunların bulaşmada esas rolü üstlenmediği
kabul edilmekte ve oranları bilinmemektedir. En çok karşılaşılan belirtiler
ateş, öksürük ve nefes darlığıdır. Şiddetli olgularda zatürre, ağır solunum
yetmezliği, böbrek yetmezliği ve ölüm gelişebilmektedir.
Covid-19 Hastalığının kuluçka süresi ne kadardır?
Henüz kesin olmamakla birlikte, hastalığın kuluçka süresi 2
gün ile 14 gün arasında değiştiği ve bu sürenin daha da uzun olabileceği ama
ortalama 5 gün olduğu kabul edilmektedir.
Yeni Corona virüsü kimleri daha fazla etkilemektedir?
Elde edilen veriler doğrultusunda ileri yaş ve eşlik eden
hastalığı (astım, diyabet, kalp hastalığı gibi) olanlarda virüsün ağır hastalık
oluşturma riski daha yüksektir; hastalığın %10-15 olguda ağır seyrettiği,
yaklaşık %2 olguda da ölümle sonuçlandığı bilinmektedir.
Covid-19 etkeni Sars-CoV-2 nasıl bulaşır?
Hasta bireylerin öksürmeleri ve aksırmaları ile ortama
saçılan damlacıkların solunması ile bulaşır. Hastaların solunum parçacıkları
ile kirlenmiş yüzeylere dokunulduktan sonra ellerin yıkanmadan yüz, göz, burun
veya ağıza götürülmesi ile de virüs alınabilir.
Hastalığın tanısı nasıl konulur?
Sars-CoV-2 virüsün tespiti için gerekli moleküler testler
ülkemizde sadece, Halk Sağlığı Genel Merkezi Viroloji Referans
laboratuvarlarında yapılmaktadır.
Bunun için şüpheli (olası) vakalar izolasyona (karantina)
alınır, vaka formu doldurulur ve solunum yolu örnekleri viroloji laboratuvarına iletilir.
Covid-19’un tedavisi ve aşısı var mı?
Hastalığın etkeni olan Saras-CoV-2’ye etkili bir anti-viral
(virüse karşı) tedavisi yoktur. Hastalığın şiddetine göre gerekli destek
tedavisi uygulanmaktadır. Daha önce başka viral hastalıkların tedavisinde kullanılan
bazı ilaçların bu virüs üzerindeki etkinliği araştırılmaktadır.
Mart ayının ilk haftasında ABD’de
geliştirilen bir aşının denenmeye başlandığı, Nisan ayı başında Çin’de Covid-19
etkenine karşı bir aşının deneneceği bilinmektedir.
Hastalık ani ölümlere neden olur mu?
Hastalanan kişilerle ilgili yayımlanmış verilere göre
hastalık nispeten yavaş bir seyir göstermektedir. İlk birkaç gün daha hafif
şikayetler (ateş, boğaz ağrısı, halsizlik gibi) görülmekte sonrasında öksürük,
nefes darlığı gibi belirtiler eklenmektedir. Hastalar genellikle 7 günden sonra
hastaneye başvuracak kadar ağırlaşmaktadır. Bu nedenle bazı kesimlerce
yansıtıldığının aksine, birden bire yere düşüp hastalanan veya birden yer
eyığılan ve aniden ölen insanların yer aldığı videolar gerçeği
yansıtmamaktadır.
Covid-19 bulaşmasına karşı alınmış önlemler nelerdir?
Termal kameralar, ateşi olan kişileri tespit ederek olası
viral enfeksiyon hastalırını taramak için kullanılmaktadır. Elbette o esnada
ateşi olmayan veya ateş düşürücü kullanmış olan hasta kişileri veya henüz
kuluçka evresinde olduğu için semptomsuz (belirtisiz) hastaları tespit etmek
mümkün olmayacaktır. Ancak tarama amacıyla kullanılabilecek hızlı ve daha
etkili başka bir yöntem henüz bulunmadığından tüm ülkeler, termal kameraları
kullanmaktadır.
Hastalığa yakalanmamak için öneriler nelerdir?
Akut solunum yolu enfeksiyonlarının genel bulaşma riskini
azaltmak için önerilen temel ilkeler Yeni Corona virüs (Sars-CoV-2) için de
geçerlidir.
- El temizliğine dikkat edilmelidir. Eller en az 20 saniye
boyunca sabun ve suyla yıkanmalı, sabun ve suyun olmadığı durumlarda alkol
bazlı el antiseptiği kullanılmalıdır. Antiseptik veya anti-bakteriyel içeren
sabun kullanmaya gerek yoktur, normal sabun yeterlidir.
- Eller yıkanmadan ağız, burun ve gözlerle temas
edilmemelidir.
- Hasta insanlarla temastan kaçınmalıdır (mümkün ise en az 1
m uzakta bulunulmalı).
- Özellikle hasta insanlarla veya çevreleriyle doğrudan
temas ettikten sonra eller sık sık yıkanmalıdır.
- Bugün için ülkemizde sağlıklı kişilerin özellikle açık
alanlarda maske kullanmasına gerek yoktur. Herhangi bir viral solunum yolu
enfeksiyonu geçirmekte olan kişinin öksürme veya hapşırma sırasında burun ve
ağzını tek kullanımlık kağıt mendil ile örtmesi, kağıt mendilin bulunmadığı
durumlarda ise dirsek içini kullanması, mümkünse kalabalık yerlere girmemesi, eğer
girmek zorunda kalınıyorsa ağız ve burnunu kapatması, mümkünse tıbbi maske
kullanması önerilmektedir.
Havaalanında alınması tavsiye edilen önlemler nelerdir?
Covid-19 hastalığının tüm dünyaya yayılmasında en önemli
yolu seyahatler ve özellikle de havalimanları almıştır. Bu nedenle bu konuda en
büyük risk grubu bu insanlardan oluşmaktadır.
Başlıca önlemler
El temizliğine dikkat edilmelidir. Su ve sabun imkanı
olmayan yerlerde alkol bazlı el antiseptiği veya kolonya kullanılabilir.
Kalabalık ortamlardan uzak durmalı, etrafta hastalık belirtisi olan kişilerden
en az 1 metre uzak durarak tıbbi (cerrahi) maske takılmalıdır. Son olarak
belirtilmesinde fayda gördüğümüz hususlar: Gereksiz ve zamansız maske kullanımı
faydadan çok zarar verebilir. Açık havada ve yalnızken kullanımı gereksiz,
nemlendikten sonra kullanımı faydasızdır. N-95 gibi filtreli özel maskeler,
sadece hastalardan tetkik için örnek alacak olan sağlık personelince
kullanılmalıdır.
Kalabalıklardan uzak durmalı ve hastalık belirtileri
gösteren kişiler varsa maske takılmalı ve mümkünse onlarında takması temin
edilmelidir.
Virüs uzun süre cansız yüzeylerde yaşayamayacağı için
hastanın valizlerini taşıyan kişilere bulaş beklenmemektedir. Erişilebilir
yerlere alkollü el antiseptiği konulması uygun olacaktır.