Şimdi de ‘subprime oto krizi’ endişesi
Geçtiğimiz yıl ABD’de otomobil kredilerinin büyüklüğü 1.2 trilyon dolarla rekor seviyeye çıktı. Kredilerin toplam büyüklüğü önceki yıla oranla yüzde 9, krizin hemen öncesindeki 2005 yılında gördüğü zirvenin ise yüzde 13 üzerinde.
Evrim KÜÇÜK
DIŞ HABERLER - ABD’de kredilerle ilgili dertler bitmek bilmiyor. 2007 yılında subprime mortgage krizinin vurduğu ve geçtiğimiz günlerde ticari gayri menkul piyasasında artan kredi hacminin yarattığı endişelerin gündeme oturduğu ABD’de, son açıklanan rakamlar otomobil kredilerinin de alarm verici seviyeye çıktığını ortaya koydu.
Fed New York’un verilerine göre, düşük faiz oranları, benzin fiyatlarının düşmesi ve tüketiciyi cezbeden daha akıllı, çevre dostu araçlar sayesinde ülkede satışlar önemli oranda yükseldi. Geçtiğimiz yıl ABD pazarında 17.5 milyon adet araç satışı yapıldı. Kullandırılan otomobil kredileri de 2016’nın son çeyreğinde 1.2 trilyon dolarla rekor seviyeye çıktı. Dağıtılan kredilerin toplam büyüklüğü önceki yıla oranla yüzde 9, krizin hemen öncesindeki 2005 yılında gördüğü zirvenin ise yüzde 13 üzerinde. Trafikteki araç sayısı ise geçtiğimiz yüzde 1.5, 2005’ten bu yana yüzde 9 yükseldi. Bu rakamların, bir balondan bahsetmek için yeteri kadar büyük olduğu yorumu yapılıyor. ABD’deki otomobil kredilerinin toplam büyüklüğü ehliyet sahibi her sürücünün ortalama 6.100 dolar oto kredisi borcu olduğu anlamına geliyor.
Endişe uyandıran noktalar
Otomobil pazarının sistemik bir oluşturmadığı belirtilse de, endişe uyandıran bazı noktalar var.
■ Agresif boyutta artış gösteren otomobil kredileri hane halkı bütçeleri üzerinde baskı oluşturmaya başladı. Toplam hane halkı borç seviyesi 2008 zirvesine yakın seyrediyor ve borçlardaki artışta önemli kalemlerden biri otomobil kredileri. Otomobil satışları ve finansmanı 2009’dan sonra sıçrama yapsa da, aynı dönem içinde maaşların ciddi bir artış göstermediği görülüyor.
■ Diğer yandan subprime otomobil kredilerinden bahsediliyor. Bu, kredi notu iyi olmayan kişilerin birincil piyasa yerine faiz oranı diğerlerine göre daha yüksek bir faizle kredisi edinmesiyle ortaya çıkan bir kredi türü. Piyasadaki otomobil kredinin neredeyse dörtte bir subprime. Subprime otomobil kredilerinde ortalama yıllık faiz yüzde 10 kadarken, New York Times’a göre bazı kreditörler bu oranı yüzde 20’nin üzerine çıkaracak.
■ Fed’in verilerine göre en az 6 milyon Amerikalı otomobil kredisi ödemelerini 90 gün geciktirmiş durumda. Fed, subprime kredilerin geri dönüşünde kötüleşme yaşandığını, özellikle son beş yıldır bunun daha ciddi bir sorun haline geldiği uyarısı yapıyor.
■ Otomotiv endüstrisi Amerikan ekonomisinde önemli bir paya sahip. Otomobil üretimi ve yedek parça ABD’de 1 milyon kişiyle en fazla kişiye istihdam sağlayan imalat sektörü ve GSYH’nin üçte birini oluşturuyor.
Rahatlatan unsurlar da var
■ Uzmanlara göre sorun, 2007 yılında krize yol açan konut krizi kadar derin değil. Bunun ilk nedeni araçların daha kolay paraya dönüştürülen ve yeniden satışı daha rahat varlıklar olması.
■ Ayrıca otomobil kredileri daha ucuz olduğundan, tüketici açısından ödeme önceliğine sahip.
■ Diğer yandan konut sektörü 2007’de batmaya başladığında ABD halkının yaklaşık 10 trilyon dolar mortagage kredisi vardı. Bunun 7 trilyon dolarıyla varılığa dayalı menkul kıymet çıkarıldı. Fitch’e göre 1.2 trilyon dolarlık otomobil kredisinin ise sadece 97 milyar doları seküritize edildi.
