32. Vergi Haftası ve kira geliri

22-28 Şubat tarihleri arasında 32. Vergi Haftasını kutladık. Ne de olsa bütçe gelirlerinin büyük kısmı ver(diril)giden! Hemen ardından gelir vergisi beyanname verme dönemi başladı. Eh mart kapıdan baktırır! AA kaynaklı haberlere göre Gelir İdaresi Başkanlığı vergi tabanının genişletilmesine yönelik çalışmalarını sürdürüyormuş, şu piramidi ters çevirsek de tavana yaysak olmaz mı? Hafta etkinlikleri kapsamında 81 ilde yaygınca gösterilecek ve öğrencilerin söylediği “Vergi veren rahat eder” isimli bir rap şarkısı videosu da hazırlanmış. Soralım hemen, nasıl yani?

VERGİ ADALET(SİZLİĞ)İ

Vergi adaletinin olmadığı bilinen bir gerçek. Örneğin, dolaylı vergiler (Katma Değer Vergisi, Özel Tüketim Vergisi, Banka Sigorta Muameleleri Vergisi, Özel İletişim Vergisi, Damga vergisi, Gümrük Vergisi, Harçlar) dolaysız vergilere göre daha çok (2020’de yüzde 65-yüzde 35 olan bu dağılım 1980’de yüzde 30-yüzde 70 idi). Bir de dolaylı verginin dolaylı vergisi var (ÖTV’nin KDV’si gibi). Gülmeyin, ciddî bir mevzu! Bitmedi. TÜİK’e göre istihdamda olanların yüzde 69,1’i emekçi (maaşlı veya yevmiyeli). Dolaysız vergilerden (Gelir ve servet vergileri) yükümlüsü gerçek kişiler olan gelir vergisinin yük dağılımına bakıldığında yüzde 54’ünü emekçiler ödüyor. 2020 yılında tahsil edilen 158,8 milyar TL’lik gelir vergisinin yaklaşık 85 milyar TL’si maaşlı-yevmiyeli çalışanlardan toplanmış. Bu külfete karşılık nimete gelince? TÜİK’e göre Gayrisafi Yurtiçi Hasıla’nın yüzde 36,8’i emek gelirlerinden oluşuyor. 54 koyup 37 almak, tam Özal mantığı! Dert değil. Bu durumda istikrarlılık var! Adalet mi dediniz? Anayasa’daki “verginin malî güce göre alınması” ilkesine aykırılık var mı? Yok! Malî gücü fazla olanlar vergi avantajları sağlayabilir elbette. Vergi Adaleti Ağı’nın son raporuna göre dünyada 1,38 milyar dolarlık vergi kaçırılmış, Türkiye’deki rakam ise 2,6 milyar dolar imiş. Yalan. Bu rakam bu kadar küçük mü?

Son 6 yılda hep bu son denilerek 5 kez vergi yapılandırması da kaymaklı kadayıf hani. Vermegit ile vergit farkı, kader işte! Ne demişti arabeskçi Orhan Gencebay: Kaderimse çekerim! Ne derler: Allah çektirmesin! Neydi Yaşar Nuri Öztürk’ün kitabının adı: Allah ile aldatmak!

Toplanan vergilerden oluşan kaynaklara dayalı kamusal harcamalardaki etkililik sorunu başlı başına ayrı bir yazı konusu. Örnekler acıklı, doların değerini tutmak için buharlaşan TL'ler, geçilmeyen yollara ve köprülere ödenen dolarlar (yerli ve millî sözleşmeye dayalı dolar ödemeleri!) vd.

GELİR VERGİSİ

Gelir vergisine tabi gerçek kişi yükümlülerin gelir unsurları yedi gruptan oluşuyor: Ücretler / Ticari gelir / Zirai gelir / Serbest meslek geliri / Gayrimenkul geliri / Menkul kıymet geliri / Diğer gelirler.

Bu unsurlardan gayrimenkul geliri kapsamına giren bir türdür kira geliri. Çok kişiyi ilgilendirmektedir. Kısaca bakalım.

Kira brüt gelirleri tahsil edildiği dönemde vergisi ödenir. Tahsilatta kiraların banka veya PTT aracılığıyla toplanması işyerleri ve günlük ya da kısa süreli konut kiralamaları için zorunlu; sürekli konut kiralamalarında ise kira tutarı her bir konut için 500 TL üzerinde ise zorunludur. Bu kurala uyulmadığında ceza var! Rapçi Ceza’yı dinleme ev ödevi değil, para cezası!

Yıllık toplamda 6.600 TL’den az kira alındıysa (işyeri kiralamalarında ise yani kaynağında gelir vergisi kesilen brüt kiraların toplamı 49.000 TL’den azsa) beyanname verme zorunluluğu yok. Bundan fazlası tahsil edildiyse bunun 6.600 TL’si vergi matrahından düşülecek. Gayrimenkul sahipliği ortak ise, ortaklar bu istisnadan ayrı ayrı yararlanırlar. İstisnadan herkes yararlanamıyor, yasada kısıtları var. Örnekse, ticari, zirai veya mesleki geliri olup beyan edecekler; kira gelirini beyan etmemiş veya eksik beyan etmiş olanlar; kira geliri olanlardan beyan tabi olmasa bile diğer gelirlerle birlikte brüt geliri 180.000 TL. yi aşanlar. İşyeri kiralamalarındaki gelirde sınır aşılıp beyan edilirse kaynakta kesilen vergiler ödenecek vergiden indiriliyor.

Düşülecek ikinci kalem gayrimenkule o dönemde yapılan giderlerdir. Bu giderler ya gerçek (geçerli fatura vb. belgelerle kanıtlanan) giderler biçiminde hesaplanıyor, ya da yıllık kiradan istisnayı düştükten sonra kalan kısmın yüzde 15’i biçiminde (belgeye gerek kalmadan) götürü olarak hesaplanıyor. İstisnadan yararlanamayanlar yıllık kiranın yüzde 15’ini indirebileceklerdir.

Gerçek gider usulü seçildiğinde brüt kira gelirinden 6.600 TL'lik istisnayı düştükten sonra kalan kısımdan gayrimenkulle ilişkili olmak koşuluyla gelirlerden şu giderler indirilebilmektedir : aydınlatma, ısıtma, su ve asansör giderleri / yönetim giderleri / sigorta giderleri ile ödenen vergi, resim,harç ve şerefiyeler / ısı yaltımı (mantolama) ve enerji tasarrufu sağlamaya yönelik harcamalar / amortisman yani eskime payı (maliyetin yüzde 2’si) / onarım giderleri, bakım ve idame giderleri / kiraladıkları mal ve hakları kiraya verenlerin ödedikleri kiralar ve gerçek giderler / kira geliri sağlayan kişilerin kirada oturdukları konutun kirası ama bunun sadece brüt kira gelirinin istisna tutarı düşülmüş olan tutarını aşmayan kısmı / yeni alınıp kiraya verilmiş bir adet gayrimenkulün alış bedelinin yüzde 5’i alındığı yıldan başlayarak 5 yıl süreyle gider olarak indirimi olanaklı / Kredi ile alınmış gayrimenkul kiraya verilmişse bu kredinin faizinin gideri ki, kira gelirinden fazlaysa beyan edilen diğer gelirlerden düşülmesi olanaklı.

Vergi beyannamesi Gelir İdaresi Başkanlığı’nın internet sitesinde yer alan Hazır Beyan Sistemi’nden de verilebiliyor. Gerçek gider yöntemi seçildiğinde tek tek giderlerin yazılması gerekiyor elbette. Beyannameyi sonlandırıp onaylayınca alınabilecek tahakkuk fişiyle ödeme vergi dairesine veya anlaşmalı bankalara yapılabiliyor, Mart ve Temmuzda iki taksitte!

SONSÖZ : “Pırlantadan alınmayan vergi, kitaptan alınıyordu. Çünkü pırlanta alandan değil, kitap okuyandan korkuluyordu” Emile Zola.