1919’dan günümüze Türk Akademisi
Mustafa Kemal Atatürk’ün Samsun’a çıkarak Milli Mücadelemizi başlatmasının 100. yılı çeşitli etkinliklerle kutlanmaya devam ediyor. Tüm Öğretim Elemanları Derneği (TÜMÖD)’nin düzenlediği etkinlikte Türk akademisinin 1919’dan günümüze yaşadığı süreçler konuşuldu.
Kozyatağı Kültür Merkezi’nde düzenlenen, Prof. Dr.Yakut Irmak Özden’in yönettiği panel Nil Sezer’in gitar dinletisiyle başladı. Panelde ilk konuşmacı Prof. Dr Kürşat Yıldız, Türkiye’nin ekonomik, sosyal ve politik gelişiminde Türk üniversitelerinin 100 yılını anlattı. Yıldız, Türk akademik hayatındaki düşünce ve siyasi gelişmeleri üç döneme ayırdı:
“1919-1945: Kurtuluş, bağımsızlık, aydınlanma. Bu dönemde tek üniversite olarak Darülfünun var. Anadolu’nun işgaline karşı Ankara hükümetinin yanında yer aldı. Milli Mücadeleye düşmanlık yapan Ali Kemal, Rıza Tevfik, Cenap Şahabettin, Hüseyin Daniş ve Maruzan Barsamyan öğrencilerin boykotları sonrası ihraç edildi. Darülfünun Hilafetin kaldırılması ve Şeyh Sait İsyanına karşı Cumhuriyet hükmetini destekledi.
“1945-1980: NATO’ya bağlanma, sanayileşme, planlı kalkınma, ithal ikamesi. Ankara Üniversitesi kuruldu. Köy enstitüleri açıldı. Hasan Ali Yücel üniversitelerde reform yapmak istedi. Ernst Hirsch’e hazırlatılan rapor sonrasında 1946’da yasa çıkartıldı. 1946 sonrasındaki iktidar değişikliğiyle Behice Boran, Niyazi Berkes, Bedia Berkes, Korkut Boratav solculuk ve komünistlik suçlamasıyla DTCF’den uzaklaştırıldı. 1960 ihtilalinin getirdiği özgürlükçü ve bağımsızlık fikirleri ve özel okullara karşı mücadele bu dönemde yükseldi. Üniversitelerin sadece politik olarak değil, teknik ve bilimsel olarak da en etkin olduğu dönem.
“1980-Günümüz: Neoliberalizm, bölücülük ve cumhuriyet düşmanlığı. Neoliberal felsefenin dünyada hakim olmaya başladığı bu dönemde cumhuriyet düşmanlığı ve bölücülük arttı, cumhuriyeti savunan aydınlar katledildi.”
‘DENİZCİLEŞEMEDİK’
E. Koramiral Kadir Sağdıç da Harbiye ve 100 yıllık gelişimini anlattı. Türklerin ordu-millet olduğunu vurgulayan Sağdıç, Kara okullarının 1793’te Sultan 3. Selim zamanında kurulan Nizam-ı Cedid ordusuyla başladığını belirtti. Denizciliğin dünyadaki önemine de değinen Sağdıç, “Denizci devlet kurabilseydik, dünya bambaşka yerden yönetilirdi. Denizci devlet-milleti oluşturamadık. Denizcileşemedik” dedi.
DARÜLFÜNUN’DA ABDÜLHAMİD’E İSYAN
Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İstanbul Üniversitesi’nin son 100 yılına bakışı İstanbul Üniversitesi’nin eski rektörü Prof. Dr. Kemal Alemdaroğlu anlattı. İstanbul Üniversitesi’nin 1453’te kurulduğunu belirten Alemdaroğlu, 1900’e kadar beş değişik isimle geldiğini, 1912’de İstanbul Darülfünun adını aldığını söyledi. Abdülhamid’in baskıcı rejimine Darüfünun Tıp Fakültesi’nin isyan ettiğini söyleyen Alemdaroğlu, 1897’de 600 kişinin yargılandığını, 78 kişinin Şeref Vapuru ile Trablusgarp’a sürgün edildiğini belirtti. Alemdaroğlu, 14 Mart 1919’da Tıbbiyeli Hikmetlerin, Tıp Bayramı kutlaması adıyla toplantı yaptıklarını, ülkenin kurtuluşu için çözümler aradıklarını da bildirdi. Günümüzde de üniversitelerin bölündüğünü ifade eden Alemdaroğlu, köktendinci faaliyetleri nedeniyle İstanbul Üniversitesi’nden ihraç edilen Ahmet Ağırakça’nın Mardin Artuklu Üniversitesi’nde rektör olduğunu açıkladı.
