100. yılda 10 bin doları ucundan yakalayacağız
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak tarafından açıklanan 3 yıllık Yeni Ekonomi Programı hedef ve tahminlerde kalın ayarlı bir revizyona gitti. Bu ayarın temel nedeni de pandemi süreci ve bu süreçte ekonominin kapanması.
Önemli sayılacak sürprizlerden biri bu yılı normal şartlarda pozitif büyümeyle tamamlayacağız. Yılın üçüncü çeyreğinde güçlü çıkacak büyümenin ardından dördüncü çeyreğin de ılımlı geçmesiyle yılı yüzde 0.3 artıda kapatmayı hedefliyoruz. Birinci çeyrekte yüzde 4.5 büyümeyi ikinci çeyrekte yüzde 9.9 daralma izlemişti.
-Uluslararası kuruluşlar 2020 yılında dünya büyümesini yüzde 5 dolayında tahmin ediyorlar. Türkiye için öngördükleri de yüzde 3.2’den yüzde 5’e kadar olabilecek aralıkta bir daralmanın yaşanması. Resmi hedef ve tahminler ise daralma değil, hatta çok az da olsa pozitif büyüme gerçekleşeceği yönünde.
-Pozitif büyüme baz senaryo. Pandeminin ikinci atağı ve ekonomilerin yeniden kapanmasının söz konusu olduğu kötümser senaryoda ise GSYH’nın bu yıl yüzde 1.5 daralacağı, gelecek yılki yüzde 5.8 büyümenin yüzde 3.7’ye düşeceği yönünde. Sonraki iki yıl ise büyüme oranları geçmiş programlara göre yarım puan indirilerek yüzde 5 alındı.
10 BİN DOLARLIK KİŞİ BAŞINA GELİR
-Bu büyüme oranlarıyla Cumhuriyetin 100. Yılı olan 2023’te 10 bin dolarlık kişi başına geliri ucundan yakalayacağız. Ancak bunun için sadece büyümek yetmiyor. Dolar kuru tahminlerinin de 2022 ve 2023 yılında yavaş seyretmesi gerekiyor. Çünkü bu yıllar için ortalama dolar kuru artışı sırasıyla yüzde 1.6 ve 2.9 olarak alındı.
-Bu yıl kur artışının etkisiyle GSYH dolar bazında 59 milyar dolar azalarak 702 milyar dolara inecek. Sonraki yıllarda ise kademeli bir şekilde artarak 2023’te 875 milyar dolara yükselecek. Rakam 2013 yılındaki 958 milyar dolarlık GSYH’nın 83 milyar dolar altında kalacak.2012 yılında 2 trilyon dolar olarak belirlenen hedefin de yarısına bile varmıyor.
KUR BEKLENTİSİ
-Bu yılki ortalama dolar kuru 6.91, gelecek yılki 7.67 alındı. Bugüne kadar döviz satış kuru üzerinden gerçekleşme 6.72 düzeyinde. Tahminin tutması yılın geride kalan döneminde kurun yüzde 2.8 daha yükselmesine bağlı. 6.91 yıllık ortalama kurun artışı ise yüzde 39.5’e çıkacak, gelecek yıl da yüzde 11.1’e artacak. Her iki yıl da enflasyonun üzerinde.
Büyüme oranları biraz iddialı olmakla birlikte gerçekçi sayılabilir.
-Ancak enflasyon hedefleri iddialı. Bu yıl için yapılan yüzde 10.5 tahmini hem kur artışı hem de baz etkisi ile uyumlu değil. Enflasyonun daha yüksek çıkma ihtimali fazla.
-İstihdam hedeflerinde de program iddialı değil veya gerçekçi diyelim. Bu yıl yüzde 13.8 alınan işsizlik oranının 2023’te kademeli azalmayla yüzde 10.9’a gerilemesi ve yaklaşık 3 puan düşmesi öngörülüyor.
-İhracat bu yıl gerilemekle birlikte gelecek üç yılda artacak ve 200 milyar doların üzerine çıkacak. 2023 için öngörülen ihracat hedefi 214 milyar dolar. 2012’de 100. Yıl hedefleri ortaya konulurken, 500 milyar dolarlık büyüklük ifade edilmişti. Dünyadaki gelişmelere göre de rakamın 375 milyar dolara kadar inebileceği belirtilmişti.
PANDEMİ NEDENİYLE KALIN AYAR
-Cari işlemler dengesi ise bu yıl altın ithalatının yüksek seyretmesi ve turizm gelirlerinin pandemi nedeniyle gerilemesinden kaynaklı olarak, 24.4 milyar dolar açık verecek. Bu rakam da biraz iyimser. Çünkü cari açık 7. ay itibariyle 21.7 milyar dolar oldu bile.
-Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak altın ve turizmde bu yıl yaşanan gelişmelerden arındırılmış haliyle cari dengenin GSYH’ya oranının yüzde 3.5 açık yerine yüzde 1.7 fazla vereceğini söyledi.
-Kamu maliyesine de pandemi nedeniyle kalın bir ayar çekildi. Bakan Albayrak kredi, borç ertelemeleri, kısa çalışma ödenekleri, sosyal destekler ve yardımlar gibi pandemi harcamalarının toplamının 494 milyar liraya vardığını belirtti.
-Albayrak kamu borçlarının 10 puan artışla GSYH’ya oranının yüzde 40’ı bulacağını söyledi. Buna karşılık gelişmiş ülkelerin yüzde 100 borçluluk oranlarına ulaştıklarının altını çizen Albayrak, Türkiye’nin iyi bir noktada bulunduğunu kaydetti. Bütçenin bu yılki açığı yüzde 4.9 ile yüzde 5’i aşmayacak. Açık 2023’te yüzde 3.5’e inecek.
-Üç yılda 3 puan gerileyecek olan işsizlik oranı 2023’te yine de çift hanede kalacak.
PROGRAM GERÇEKÇİ
-Kısaca Yeni Ekonomi Programı gerçekçi olmasına gerçekçi de, umut verme yönünden biraz gevşek. Ancak şunu da not düşmekte fayda var. Programlar bir niyet beyanıdır. Gerçekleşmeler şu veya bu nedenden dolayı pekala farklı olabilir. Tıpkı bu yıl pandemi nedeniyle olduğu gibi.
