İspanya’nın Castellon bölgesinde zeytinyağı üretiminde kullanılan bazı zeytin ağaçları Roma İmparatorluğu döneminden kalma, Valencia’nın kuzeyinde Maestrat bölgesinde hala zeytin veren 1500-2000 yıllık zeytin ağaçları var. “Bin yaşını aşkın 150 zeytin ağacımız var, bunların 13’ü 2000 yıllık” diye anlatıyor Oleomile zeytinyağı fabrikası sahibi JoseVerge;”Atalarım 20 kuşaktır zeytinyağı üretiyor. 1237’lerden kalma kayıtlar var” diyor.
Bin yaşını aşkın ağaçlardan toplanan zeytinleri ayırıp özel üretim yapılıyor. İspanya’nın Castellon bölgesindeki bazı zeytin ağaçları 2000 yıllık.
Maestrat’ta yaşlı zeytin ağaçlarının sökülüp zenginlere satılması bölgedeki ağaç sayısında önemli bir düşüşe neden olmuştu.
Son yıllarda Castellon’un yaşlı zeytin ağaçları da hızla azalmaya başladı. Andalucia’da üretilen zeytinyağı ile rekabet edemeyen çiftçiler ayakta kalmak için tek tek ağaçlarını satıyordu. Dünyanın her tarafından zenginler, binlerce Euro ödeyerek ağaçları söktürüp kendi bahçelerine dekor olarak götürüyordu. “Bu şekilde 3000 ağaç kaybettik” diyor Mampel. “İlk satılan ağacın çevresi 9 metreydi. 2000 yılı aşkın bir ağaçtı belki.”
Clotd’enSimo Kooperatifi, yaşlı ağaç sahiplerini ağaçlarını korumaya teşvik için çalışmalar başlattı. Bu ağaçlardan özel zeytinyağı üretimi yapıldı, sergiler açıldı ve ağaçları koruma altına alan yasalar çıkarılması yönünde kampanyalar yürütüldü.
2006’da bu çalışmalar meyvesini verdive 350 yıldan yaşlı ağaçların satılması yasaklandı. Bugün Castellon’da 5-6 bin civarında bin yılı aşkın yaşlı ağaç bulunuyor.
Bin yaşını geçmiş ağaçlar devlet koruması altında artık. Ağacın gövdesini sallayarak zeytin toplayan makinelerin bu ağaçlarda kullanılması da yasak. Onun yerine elde tutularak ufak dalları sallayan aletler kullanılıyor. “İki kişi iki saatte iki-üç ağaçtaki zeytinleri toplayabiliyor” diyor . J.Verge.
Saf sızma yağ için, zeytinler toplandıkları gün hemen sıkılıyor. “Bazı uzmanlar bin yılı aşkın ayakta olan ağaçların gövdesinden su geçişi daha zor olduğundan, elde edilen yağın da daha tatlı olduğunu “ söylüyorlar.
Eski bir atasözüne göre, “İnsan vücuduna yarayan iki sıvı vardır: içinize şarap, dışınıza zeytinyağı.”
Bin yılı geçkin zeytin ağaçları konusunda bölgedeki çiftçiler arasında bilinçlendirme çalışmaları yapan bir kooperatifin kurucusu R.MampelDella “Zeytin ağaçlarım benim özgürlüğümdür” diyor.
Bu ağaçlara saygı duymayı öğretmek amacıyla bölge kontrollü turizme de açıldı. Bu ağaçlardan (Yaşlı ağaçlardan) üretilen özel zeytinyağı normal fiyatın oldukça üzerinde satılmaktadır. Yarım litresi 100 Euro’ya kadar alıcı bulabiliyor.
Mampel bu işi şöyle tanımlıyor: “Zeytinyağını hediye ediyor, ama aktarılan kültür, tarih, miras ve duygular için para alıyoruz.”
Kenan YEŞİLYURT
